17536

Derywacja (łac. derivatio- odłączenie, skierowanie w bok) jest to tworzenie wyrazów pochodnych od innych, podstawowych, np. sernik od ser. Dokonuje się ona zwykle za pomocą formantów: sufiksów i prefiksów lub przez odrzucenie części wyrazu, np. spec od specjalista.

W zależności od sposobu tworzenia derywatów, czyli wyrazów pochodnych, wyróżniamy kilka typów derywacji:

1. Derywacja afiksalna

Afiksy to morfemy słowotwórcze występujące:

•    przed rdzeniem (prefiksy, przedrostki), np. przyciężki, niecierpliwy

•    po rdzeniu (sufiksy, przyrostki), np. kotek, sklepikarz

•    po końcówkach fleksyjnych z ruchomością lub bez ruchomości (postfiksy) np. przesunąć się

•    między składnikami wyrazu złożonego (interfiksy), np. złotowłosa,

Złotokłos

Wśród formantów afiksalnych wyróżniamy łączenia, np. prefiksalno-sufiksalne, interfiksalno-sufiksalne, prefiksalno-postfiksalne.

W obrębie derywacji afiksalnej wyróżnia się więc:

❖    derywację sufiksalną Formantem jest przyrostek- sufiks Np.: zaproszenie

Podstawą słowotwórczą derywatu jest czasownik zapraszać, sufiksem końcówka -enie.

❖    derywację prefiksalną Formantem jest przedrostek- prefiks Np.: ubłagać

Podstawą słowotwórczą derywatu jest czasownik błagać, do podstawy dodano prefiks u-.

❖    Derywacja z występowaniem interfiksu (interf iksa Ina)

Np.: łamigłówka

Derywat posiada dwie podstawy słowotwórcze: łamać igłowa.

Interf iksem jest -i-.