21847

wyroby ozdobne, jak też wybijaniu pieniądza z dostarczonego do mennicy kruszcu (był to tzw. otwarty system menniczy). W miarę rosnącego zapotrzebowania na pieniądz, prawo do produkcji pieniądza kruszcowego otrzymywały banki upoważnione przez Państwo (był to tzw. zamknięty system menniczy). W gospodarce feudalnej a nawet w początkowym okresie rozwoju kapitalizmu pieniądz kruszcowy w pełni zaspakajał potrzeby obrotu gospodarczego

Dynamiczny rozwój gospodarki kapitalistycznej - wywołuje rosnące zapotrzebowanie na pieniądz, które nie mogło być zaspakajane z uwagi na wolne pozyskiwanie kruszców szlachetnych. Zaczęto upowszechniać formę banknotu, jako swoistego pokwitowania -zaświadczenia, które już w XVII wieku pojawiło się w Anglii, stanowiło ono potwierdzenie zdeponowanego złota u złotników a potem w bankach. Banknot stanowił zobowiązanie wydania złota z chwilą jego przedstawienia. Banknoty - początkowo imienne, potem wystawiane na okaziciela stały się wygodne w regulowaniu zobowiązań. Wierzycielom wystarczyło przeświadczenie, że w każdej chwili mogą posiadane banknoty zamienić na kruszcowe monety . Banki szybko zorientowały się, że nie wszyscy posiadacze banknotów zamieniają je zaraz na pieniądz kruszcowy . zachęcało to banki do wprowadzania do obiegu większej ilości banknotów niż wynosiło jego pokrycie w złocie. Ta sytuacja pozwalała na osiąganie dodatkowych zysków, ale stopniowo narastało zagrożenie niewypłacalności (bankructwa) banków. Stopniowo ograniczano więc uprawnienia do emisji banknotów pozostawiając je ostatecznie bankowi centralnemu, który był pod nadzorem państwa.

Pieniądz kruszcowy stopniowo tracił swoje funkcje w obsłudze rozwijającej się gospodarki na rzecz pieniądza papierowego, który stał się nowym znakiem pieniężnym, funkcjonującym jako środek płatniczy na zasadzie usankcjonowania go przez władze państwowe.

W czasie pierwszej wojny światowej banki wstrzymały wymienialność, w związku ze zbyt wysokimi zadłużeniami rządów. Natomiast od 1933r. w wyniku wielkiego kryzysu w gospodarce światowej, wszystkie państwa zaniechały wymiany banknotów na kruszec.

Pieniądz w obrocie bezgotówkowym

Rozwój gospodarczy w II połowie XIX wieku, a zwłaszcza bezgotówkowym w XX wieku spowodował zapotrzebowanie na coraz większą ilość pieniędzy i wyższą sprawność jego obrotu.

Obok obiegającego pieniądza gotówkowego pojawił się pieniądz bezgotówkowy w formie zapisów na rachunkach bankowych. Powstał on początkowo w wyniku wpłaty gotówki do banku przez klienta i zapisania tej kwoty na jego koncie. Środki te mogły być następnie pobrane przez klienta w gotówce, bądź mógł on też zlecić przekazanie ich części lub całości na rzecz swego wierzyciela. Jeśli wierzyciel ten posiadał swój rachunek w tymże banku, cała operacja obejmowała jedynie zapis na odpowiednich kontach: obciążenie jednego konta i uznanie drugiego. Banki handlowe zorientowały się szybko, iż podobnie jak to miało miejsce z wystawaniem banknotów na zdeponowane złoto, klienci nigdy nie zgłaszali się jednocześnie po odbiór w gotówce całości swoich wkładów. Zatem bank handlowy przyjmując wpłaty gotówkowe od swoich klientów ( wpłaty te będziemy nazywali wkładami pierwotnymi) nie musiał trzymać całej tej gotówki w kasie, aby zaspokoić potrzeby z tytułu wypłat. Wystarczała znacznie mniejsza kwota na bieżące wypłaty gotówkowe dla klientów. Ta rezerwa kasowa składa się jednak nie tylko z gotówki w kasie, ale również z wkładu na rachunku banku handlowego w banku centralnym. Wysokość tej rezerwy kasowej kształtowała się na różnych poziomach w zależności od takich czynników jak: zakres posługiwania się przez podmioty gospodarujące we wzajemnych rozliczeniach gotówką bądź formą bezgotówkową, aktualnej sytuacji koniunkturalnej, itp. Wynika z tego, iż wysokość tej rezerwy bywa różna w poszczególnych państwach, a także zmieniała się ona w poszczególnych okresach. Jej wysokość może być kształtowana bądź w zależności od decyzji banków handlowych - w oparciu o ich doświadczenie - bądź też, co zdarza się dość często, może mieć charakter przymusowy i w tym przypadku jest ona ustalana przez bank centralny działający pod