2260

3.    KRÓTKI ZARYS HISTORYCZNY

Za pierwszy udokumentowany system ekspertowy uważa się powstały w połowie lat 70-tych MYCIN. Służył on do diagnozy i terapii zakaźnych chorób krwi. MYCIN stosował wnioskowanie wstecz, a jego regułom były przyporządkowane współczynniki pewności. W wyniku usunięcia z systemu MYCIN wiedzy dziedzinowej powstał system ekspertowy skorumpowany EMYCIN. Przy zastosowaniu tego ostatniego opracowano system ekspertowy PUFF dla diagnozy i leczenia chorób płuc. Z końcem lat    70-tych został opracowany

DENTRAL przeznaczony do identyfikacji struktury molekularnej nieznanych związków chemicznych na podstawia danych otrzymanych w wyniku analiz spektroskopowych W tym samym czasie powstał system PROSPECTOR- przeznaczony do badani zasobów geologicznych.

System ekspertowy Rl/XCON/XseL, opracowany z początkiem lat 80-tych przez firmę Digital Equipment Corporation do konfigurowania produkowanych przez nią systemów komputerowych typu VAX, był pierwszym systemem ekspertowym, który odniósł sukces komercyjny i był przez wiele lat stosowany, modyfikowany i udoskonalany.

INTERNIST/CADUCEUS był opracowany z początkiem lat 80-tych systemem ekspertowym dla diagnostyki i terapii schorzeń w zakresie intemistki.

Od połowy lat 80-tych notuje się gwałtowny wzrost aplikacji regułowych systemów ekspertowych, opracowanych najczęściej dla potrzeb dużych organizacji finansowo-gospodarczych i traktowanych przez nie jako część swojego know-how, a więc starannie strzeżonych. Przykładami mogą być: AUTHORIZER’S, SM ART, FXAA.

4.    PODSTAWOWE KONCEPCJE

Program komputerowy, który wykorzystuje wiedzę i wnioskowanie w celu rozwiązywania problemów jest najczęściej nazywany systemem działającym w oparciu o wiedzę ( knowledge-based system). Kiedy wiedza i procedury wnioskowania są modelowane na wzór ekspertów, taki system nazywa się systemem ekspertowym. Wiedza i procedury SE są opisem metod stosowanych przez ekspertów w danej dziedzinie. Szczególnie istotne są dwa elementy:

1.    Rozwój SE oparty jest na teoriach rozwiązywania problemów przez człowieka.

2.    Podstawowym celem przy rozwoju SE jest reprezentacja wiedzy zgromadzonej przez człowieka w trakcie nauki i praktyki.

System ekspertowy jest budowany w dialogu z ekspertem w danej dziedzinie. Pozyskiwanie i modelowanie wiedzy oraz tworzenie systemu komputerowego do rozwiązywania problemów nazywane jest inżynierią wiedzy. Zadanie to wykonywane jest przez inżynierów wiedzy, którzy są projektantami systemu. Powinni oni posiadać pewną wiedzę w dziedzinie tworzonego SE, znać stosowane metody i tecłiniki oraz programowanie komputerów.

Ekspertyzy są doskonalone poprzez ćwiczenia, szkoleni i doświadczenie. Ten rodzaj wiedzy nazywany jest czasem wiedzą płytką, ponieważ składa się z indywidualnych metod, których specjaliści nauczyli się w celu lepszego wykonywania swych czynności.

Eksperci w poszczególnych dziedzinach mają zwykle profesjonalne wykształcenie. Ich praktyka jest oparta na teorii, czyli podstawowych zasadach, wytycznych, prawach itp. Ta wiedza nazywana jest głęboką i jest bardziej ogólna od w iedzy płytkiej.

Prawdziwy SE musi reprezentować wiedzę płytką. Zaletą przetwarzania tego rodzaju wiedzy jest fakt, że program komputerowy zachowuje się w podobny sposób, jak ekspert. Wadą jest to, że wiedza płytka dotyczy metod o specjalnych zastosowaniach( wąsko zdefiniowane problemy).Dlatego istnieje tendencja do rozwoju SE, zawierających bardziej ogólną, teoretyczną wiedzę, do której system może wracać, gdy napotyka problemy, które nie mogą być rozwiązane dzięki wiedzy płytkiej. Termin SE drugiej generacji stosowany jest do określenia systemów zawierających eksperymentalną wiedzę płytką i teoretyczną wiedzę głęboką.

Wielu autorów sformowało kilka wymagań, jakie musi spełniać problem, aby opłacalne było tworzenie systemu ekspertowego do jego rozwiązania:

decyzja musi zależeć od dobrze zdefiniowanego zbioru zmiennych

wartości, jakie przyjmują te zmienne muszą być znane

musi być znana zależność, jaką wywierają poszczególne zmienne na decyzje