231

UWAGI WSTĘPNE.

Wszelkie rozważania na temat etyki biznesu wymagają poprzedzenia uwagami wstępnymi, dotyczącymi tak podstawowych pojęć, jak moralność czy etyka. Stosowane powszechnie mają one sens ogólny, znaczenie uniwersalne. W odniesieniu do określonych dziedzin życia, w tym do biznesu, czy działalności zawodowej w ogóle, także polityki, sportu, życia seksualnego itp. ulegają konkretyzacji, uszczegółowieniu.

W kwestii tych pojęć i określonych przez nie zjawisk - tak w sensie uniwersalnym, jak i konkretnym - występują dwie tendencje.

Pierwszą jest negacja lub bagatelizowanie roli i znaczenia moralności. W orzeczeniach dotyczących swoistości "naszych czasów" często występuje teza o braku potrzeby wartości moralnych, niechęci do nich "współczesnych ludzi". Do przyczyn tego stanu rzeczy zalicza się zwłaszcza charakter współczesnej cywilizacji - tempo zmian w sposobie wytwarzania, nowe techniki produkcji, wymagające rzekomo wyłącznie sprawności wytwórczych, nie zaś motywacji moralnych.

•    Jedna z opinii wyrażających te tendencje głosi, że moralność jest "sprawą prywatną", osobistą jednostki, nie zaś "sprawą publiczną" (jak prawo).

•    Moralność bywa negowana z pozycji skrajnego utylitaryzmu, dowodzącego, że głównymi kryteriami ludzkich zachowań są korzyści, dbałość o interes własny, efektywność działań, nie zaś jakiekolwiek względy i kryteria moralne, stanowiące "luksus" w praktyce życiowej.

•    Są one negowane także z pozycji jawnego amoralizmu, celowego eliminowania zasad moralnych, czy nawet gloryfikacji postępowania niemoralnego.

•    Inne jest zjawisko znane jako morał insanity - "choroba moralna", swoisty "daltonizm" moralny, niewrażliwość - wynikająca z różnych przyczyn (chorób i kontuzji mózgu, wadliwego wychowania, złych doświadczeń osobistych) - niezdolność rozróżniania dobra i zła.

Tendencją drugą jest dostrzeganie roli i znaczenia moralności w życiu jednostkowym i zbiorowym.

•    Towarzyszą temu wysiłki zmierzające do rozwoju i umacniania wartości i zasad moralnych w tym życiu - przez tworzenie określonych warunków i mechanizmów, np. kontroli społecznej, przez edukację i wychowanie, rodzinne, szkolne, środowiskowe, religijne.

•    Służyć temu mają m.in. środowiskowe kodeksy etyczne oraz instytucje egzekwujące ich respektowanie - jak np. Rada Etyki Mediów, etyki poselskiej; kodeksy etyki lekarskiej, uczonego itp. Dotyczy to również biznesu, m.in. działalności menedżerów czy reklamy, o czym będzie mowa w następnych rozdziałach.

•    Tendencja ta obejmuje również krytykę stanu moralności w świecie w ogóle, w określonym społeczeństwie lub środowisku, np. zawodowym, rodzinnym, mło-