24507

socjalistycznego i narodowego). Wiersz „Oni i my” jest manifestem głoszącym program rewolucji społecznej i przywołaniem symbolicznego imienia Spartakusa, zwalcza się solidaryzm narodowy. Kiytyka socjalizmu: niedostrzeganie proletariatu wiejskiego, nie branie pod uwagę aspiracji narodowych cliłopa i robotnika. Działalność socjalistyczną reprezentują sonety „Z więzienia”, za które Kasprowicz został aresztowany.

MODERNIZM Symbolista i impresjonista

Pojawiają się pierwsze zapowiedzi nowego stylu w liryce Kasprowicza: zapowiedzi hymnów. Zauważyć można odejście od problematyki społecznej i epiki bogatej w realia obyczajowe i socjalne, przesunięcie uwagi poety ku sferze zagadnień i doznań metafizycznych, intensyfikacja roli przyrody jako symbolu spraw wiecznych, zwiększenie roli nastroju i psychologizacja poezji, sięgnięcie po niektóre środki wyrazu wypracowane przez symbolistów, autonomizacja walorów koloiystycznych w tych wierszach, w których obraz odgrywa istotną rolę. Np. Byłeś mi dawniej bożyszczem w tłumie! To wiersz opublikowany na lamach krakowskiego „Życia” - manifestacja odejścia od społecznej problematyki, dokument ideowy rozterki, oskarżenia, pełne nienawiści do inwektywy. W tym czasie Kasprowicz uprawia twórczość okolicznościową np. na cześć straży pożarnej. Społeczne zaangażowanie pojawia się sporadycznie.

Kasprowicz nazywany bywał „poetą sumienia”, ponieważ dla całej twórczości charakterystyczne jest zaangażowanie etyczne. Symbolizm widoczny jest w liryku Akordy jesienne. Zauważalne dwa sposoby wyrażania nastrojów metafizycznych:

1)    liryka bezpośrednia, gdzie podmiot liryczny występuje często pod pseudonimem (np. „moja dusza”) ustawiany jest w scenerii pejzażu symbolicznego wewnętrznego, czyli teclinika poetycka polegająca na takiej metaforyzacji i symbolizacji w tekście mówiącym zasadniczo o życiu wewnętrznym pod. lir., że warstwa obrazowa tworzy krajobrazy odznaczające się często własną konsekwencją i autonomicznym walorem nastroju;

2)    też mówi o doznaniach metafizyczny podmiotu lirycznego, ale pseudonimuje je jakby wprost, mówiąc tylko o przyrodzie, niekiedy sugeruje jej symboliczny, do pewnego stopnia umowny charakter:

•    cykl W ciemności schodzi moja dusza

•    cykl Z tatr, jak wskazuje tytuł, temat tatrzański (np. Krzak dzikiej róży). Obrazy przyrody, sięgnięcie do folkloru podhalańskiego, poematy stylizowane na pieśni ludowe: wersyfikacja pieśni ludowych, budowa stylowa, nawiązująca do jej motywów, czasem cytowanie wprost fragmentów, fascynacja legendą zbójecką np. Taniec zbójecki

W przededniu Hymnów

Ekspresjonizm Hymnów pod wieloma względami wyprzedza lirykę ekspresyjną w Niemczech. Pierwsze zapowiedzi nowego okresu i nowej poetyki to: hymniczność, kosmiczność, motywy mitologiczno-kosmiczne. Kasprowicz sięgną do hymnu wedyckiego („Wedy” to święte księgi starożytnych Indii. Rig Węda zawiera około tysiąca hymnów sanskryckich pochodzących z II tysiąclecia przed Chrystusem. Wiersz Nie było bytu, ani też niebytu jest parafrazą jednego z hymnów Rig Wedy)U Kasprowicza widoczne jest także zainteresowanie Schopenhauerem: stąd właśnie nawiązania do filozofii i religii Indii.

Ale oprócz religii Indii występują w twórczości poety nawiązania do religii chrześcijańskiej -np. Wstań orkanie, gdzie pojawia się motyw Sądu Ostatecznego oraz zacytowane są słowa hymnu łacińskiego „Dies irae! Dies Ilia!” Sceneria utworów jest kosmiczna. W hymnie do Wanuiy (jeszcze jeden motyw wedycki), gdzie przedmiotem refleksji jest stosunek Boga do