24541

2

Gatunki pierwotne i wtórne - wg Bachtina proste i złożone. Jednak Teresa Dobrzyńska czerpiąc z Bachtina zwróciła uwagę, iż gatunek pierwouiy ma dwa znaczenia: bądź prastarej formy komunikacji, bądź to pojecie relacyjne wobec wtórnego, gdzie staje się pierwotnym gatunek będący podstawą przetworzenia.

„Gatunek mowy’’ i „akt mowy’. Mimo. że pojęcia są te pokrewne, różnią się pod względem analizy języka. Teoria aktów mowy stała się jedną z podstaw założeń nowoczesnej pragmatyki Zwróciła uwagę na oddziaływanie komunikacji na odbiorcę (periokucję). Jednak badacze podejmujący te zagadnienia nie wyszli poza obszar komunikatów krótkich, o nieskomplikowanej strukturze formalnej.

Dlatego Wierzbicka zaproponowała zmianę perspektywy obserwacji z „aktu mowy” na „genre mowy'. Pozwoliłoby to na doprecyzowanie metodologii ułatwiającej syntetyczne badania nad zagadnieniem wzorców wypowiedzi uwarunkowanych symacją komunikacyjną. Sama jednak pozostała przy badaniu genrów niewielkiej objętości, definiując je przy pomocy założeń semantyki elementarnych cząstek znaczeniowych. Trudno w ten sposób opisać bardziej złożone gatunki. Dlatego popularność zyskuje typologia tekstów.

Typologia tekstów zakłada obserwację komunikatu zarówno jako gatunku mowy. jak i struktury tekstu. Mogą to być „gatunki mowy’, mogą to być struktury tekstowe mające względnie samodzielny charakter (np. formy podawcze - opis, opowiadanie, wywód). Gatunki tekstu są zróżnicowane funkcjonalnie i strukturalnie. Pozwala to opisać teksty stricte artystyczne uwzględniając komunikacyjny aspekt wypowiedzi.

W ostatnich dziesięcioleciach coraz popularniejsze stają się badania nad tekstem. W badaniach tych całkowicie odróżnia się gatunek od aktu mowy. Umożliwia to analizę tekstów złożonych pod względem formalnym oraz niejednorodnych w warstwie stylistycznej i pragmatycznej, np. wielotomowej powieści.

Elementy wspólne aktom i gatunkom mowy: konwencjonalność zachowań językowych uwarunkowanych kontekstem wypowiedzi oraz konieczność badania aspektu komunikacyjności jako podstawowej funkcji języka.

GATUNEK MOWY JAKO TEKST

Obserwacja gatunku mowy zakłada traktowanie przykładów danego typu wypowiedzi jako teksów. Dlatego abstrakcyjny reprezentant gatunku, stanowiący jego wzorzec, również należałoby nazwać tekstem. Wzorzec nazywamy PROTOTYPEM gatunku, czyli modelowym przykładem, skupiającym w sobie wszystkie cechy definicyjne danego bym językowego.

Niedawno powstała lingwistyka tekstu sytuuje się na pograniczu innych nauk Obserwacja poziomu tekstu wymaga połączenie wysiłków językoznawców i literamroznawców.

W lingwistyce tekstu analizuje się procesy spójnościowe także na płaszczyźnie ponadzdaniowej, odwołując się do metod logiczno-syntaktycznych. [gramatyka tekstu]

Tekst bada się rówińeż jako twór o naturze pragmatycznej - teoria tekstu traktuje tekst jako zamknięty twór językowy nie ograniczając się tylko do analizy wyznaczników powierzchniowych.

Wg Anny Duszak tekst rozumiany jako zdarzenie komunikacyjne stał się przedmiotem świadomych dociekań od lat 60. XX w. Najnowsze zainteresowania teorii tekstu to kulturowe uwarunkowania komunikatu językowego (dyskursu). Badania skupiają się na analizie (kontrastowaniu i znajdowaniu pararel) tworów językowych powstałych w różnych kręgach kulturowych czy społecznych.

Tekst jest komunikatem całościowym, skończonym w odniesieniu do procesu przekazywania informacji, o możliwych do rozpoznania „granicach”. Jest to twór spójny (treściowo), co gwarantuje jego precyzję komunikacyjną. Warto rozróżnić w tym miejscu pojęcie kohezji i koherencji. Kohezja wiąże się ze sferą semantyczną tekstu, spójnością linearną. Natomiast koherencja wiąże się pragmatyczną sferą teksm, spójnością treściową, gdzie treść kolejnych wypowiedzeń traktowana jest jako rozwinięcie informacji przekazanej w wypowiedzi.

Podstawowym elementem stanowiącym o spójności tekstu jest koherencja. Wypowiedź osadza się w określonej sytuacji komunikacyjnej. Każdy tekst funkcjonuje w pewnych kontekstach, które pozwalają go zrozumieć, prawidłowo opisać i zaliczyć do grupy reprezentantów danego gatunku mowy.

Wyróżnia się tizy konteksty: sytuacyjny, kulturowy, literacki. Kontekst sytuacyjny to zawarte w tekście instancje nadawczo-odbiorcze; kontekst kulturowy stanowią typy konwencji i kodów komunikacyjnych, charakterystycznych dla danej kultury; kontekst literacki natomiast wyznacza prcestań intertekstualną analizowanego tekstu. W obserwacji procesu kształtowania się danego ganinku mowy powinno się wziąć pod uwagę wszystkie konteksty.