27121

II. Okres Polski Ludowej.

1.    Mała Konstytucja z 19 lutego 1947 roku.

Po II wojnie światowej ukształtował się nowy system władzy faktycznej, określający nowy porządek ustrojowy. Krajowa Rada Nadzorcza (tymczasowy parlament) przeprowadziła wybory parlamentarne i w ten sposób ukonstytuował się Sejm Ustawodawczy, który 19 lutego 1947 roku przyjął tzw^r. Małą Konstytucję. Mała Konstytucja formułowała zasadę podziału władz. Jednoizbowy Sejm był organem ustawodawczym, wybierał prezydenta, mógł wyrazić wotum nieufności rządowi    i ministrom. Rząd mógł wydawać dekrety z mocą ustawy (musiały mieć

zatwierdzenie Rady Państwa, a potem Sejmu). Rada Państwa to nowy organ (Prezydent + Marszałek Sejmu + wicemarszałkowie Sejmu + prezes NIK + inne osoby), który mógł w wyjątkowych sytuacjach działać w zastępstwie Sejmu. Wbrew pozorom podobieństwo do systemu parlamentarno - gabinetowego było tutaj czysto formalne: nie istniała opozycja parlamentarna (zlikwidowana w końcu 1947 roku), a postanowienia konstytucyjne kryły kierowniczą rolę partii i ograniczenie suwerenności względem ZSRR. W początkach lat 50 - tych przystąpiono do prac nad nową konstytucją, która była już wzorowana głównie na konstytucji radzieckiej z 1936 roku.

2.    Konstytucja z 22 lipca 1952 roku.

Nie była stosowana w praktyce, a jej sformułowania miały czysto deklaratywny charakter, ukrywający rzeczywistość epoki stalinizmu. Odrzucała zasadę podziału władz, organizowała system centralnych organów państwa w myśl tzw. zasady jednolitości władzy państw owej, przewidywała jednostronne podporządkowanie Sejmowi administracji, sądownictwa i prokuratury, znosiła urząd Prezydenta, nadawała nowy kształt Radzie Państwa (przejęła niektóre kompetencje głowy państwa, zyskała kompetencje zastępcze wobec Sejmu - głównie w zakresie ustawodawstwa), rząd był powoływany przez Sejm, który mógł powoływać i odwoływać ministrów (pomiędzy sesjami robić to mogła Rada Państwa), nie istniał Trybunał Konstytucyjny, Trybunał Stanu, a Sąd Najwyższy powoływała Rada Państwa na okres 5 lat. Liczne prawa i wolności obywateli dawały wyraźne pierwszeństwo prawom socjalnym i ekonomicznym, a traktując skrótowo wolności osobiste i polityczne. Nie istniały instytucjonalne gwarancje praw i wolności ani sądowa procedura ich ochrony.

Konstytucja z 1952 roku była dokumentem politycznym, a jej tekst był lakoniczny i wieloznaczny, co dawało daleko idącą swobodę interpretacyjną.

3.    Praktyka konstytucyjna.

Prawa i wolności jednostki realnie nie istniały, brak było niezawisłych sądów zdolnych do wymuszenia ich przestrzegania przez policje i administracje państwową, nie istniała opozycja, uwidoczniała się kierownicza rola partii i wszechwładzy rządowych resortów gospodarczych, Sejm zbierał się 2 razy do roku - w międzyczasie „zastępowała” go Rada Państwa.

W latach 1956 - 1957 ukrócono najdrastyczniejsze praktyki aparatu bezpieczeństwa i zarysowały się pewne elementy praworządności. Ograniczono rolę Rady Państwa, co wzmocniło pozycję Sejmu, który przejął funkcję ustawodawczą. Wobec dalszej erozji systemu w lutym 1976 r. dokonano rewizji Konstytucji z 1952 roku.

Tak zwana Nowela Lutów a określiła PRL jako państw o socjalistyczne, ujęła - po raz pierwszy w Konstytucji przewodnią rolę PZPR, określiła w spółpracę z ZSRR jako jeden z priorytetów państw a. Po raz pierwszy dostrzeżono również potrzebę ochrony konstytucji przed naruszeniami i w tym zakresie powierzono skromne kompetencje Radzie Państwa.

4.    Wydarzenia lata 1980 i lat dalszych.

Zaczęto szeregować nowe idee i postulaty oparte o koncepcje pluralizmu politycznego i roli konstytucji jako dokumentu ograniczającego swobodę działania rządzących.

W 1980 roku powstał Naczelny Sąd Administracyjny, w 1982 roku wprowadzono przepisy o Trybunale Stanu i Trybunale Konstytucyjnym, a w 1985 roku powołano do życia TK, w 1987