SAM02

WŁADZE RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

NA UCHODŹSTWIE

PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ

W odpowiedzi na decyzje jałtańskie, w deklaracji z 13 lutego 1945 r., I londyński rząd Arciszewskiego uznał między innymi odcięcie wschodniej części Polski jako V rozbiór Polski, dokonany tym razem I przy współudziale jej sprzymierzeńców. Po wojnie emigracja doraa- . gala się zwrotu Kresów Wschodnich, opuszczenia Polski przez woj- | ska radzieckie i przeprowadzenia wolnych wyborów. Postulaty te I stały się podstawą programów kolejnych gabinetów oraz ugrupowań i politycznych, które obok instytucji konstytucyjnych stały się swo- I i stymi organami struktur państwa na wychodźstwie. Początkowo zaliczały się do nich głównie Polska Partia Socjalistyczna (Tomasza i Arciszewskiego). Stronnictwo Narodowe (Tadeusza Bieleckiego) I i Stronnictwo Pracy. Następnie, po rozłamie w Stronnictwie Ludo- I wym (spowodowanym wyjazdem Stanisława Mikołajczyka do kraju), I powstało Stronnictwo Ludowe „Wolność'* (kierowane przez Jerzego I Kuncewicza). W 1944 r. powstał Polski Ruch Wolnościowy Niepodległość i Demokracja (NiD. Rowmunda Piłsudskiego); od 1947 r. działała I aga Niepodległości Polski Juliusza Lukasie wieża.

Od 1939 r. partie polityczne współdziałały na forum Rady Narodowej. Rada I kadencji została rozwiązana przez prezydenta 3 września 1941 r. (po konflikcie w kwestii układu polsko-radzieckiego}; Rada U kadencji powołana została 1 stycznia 1942 r„ a rozwiązana w marcu 1945 ta Rada m kadencji ukonstytuowała się dopiero w paź-dziemiku 1949 r., a w jej skład weszli: działacze Ligi Niepodległości Polski. SL „Wolność” i prorządowego odłamu SP (Stanisława Sopickie-fo) oraz przedstawiciele kraju i środowisk emigracyjnych skupionych pntj Londynem.

Śmierć prezydenta Raczkicwicza (6 czerwca 1947 r.) spowodowała poważny kryzys polityczny na emigracji. Już wcześniej desygnował on na swojego następcę sprowadzonego z kraju Tomasza Arciszewskiego. ale zmienił zdanie i przed śmiercią powierzył tę funkcję przedstawicielowi prawicy - Augustowi Zaleskiemu. Po zaprzysiężeniu nowego prezydenta, 9 czerwca 1947 r., ostro wystąpiła przeciwko niemu PPS, co doprowadziło do zdymisjonowania Arciszewskiego z funkcji premiera i powierzenia jej generałowi Tadeuszowi Borowi-- Komorowskiemu (większość stanowisk w nowym gabinecie przypadła Stronnictwu Narodowemu). Rząd ten miał nadal nieoficjalne przedstawicielstwa w wielu krajach świata.

W tym czasie doszło także do rozłamów w PPS i Stronnictwie Pracy. Popierający prezydenta Adam Pragier został usunięty z PPS i powołał Związek Socjalistów Polskich na Obczyźnie. Jednocześnie PPS. Stronnictwo Demokratyczne, secesjoniści z SP i NiD utworzyły lewi-cowo-centrową Koncentrację Demokratyczną.

W listopadzie 1947 r. na emigrację z kraju wrócił (początkowo sceptycznie przyjęty) Mikołajczyk, który rok później zainicjował utworzenie Porozumienia Stronnictw Demokratycznych (PPS, odłam SP i Polskie Stronnictwo Ludowe - mikołajczykowskie). Jego pozycję wzmocniło ponadto podpisanie porozumienia z Kongresem Polonii Amerykańskiej w Chicago, a dotyczącego współpracy, między innymi w walce z komunizmem, i obrony granicy na Odrze i Nysie.

W grudniu 1949 r. z inicjatywy części PPS i SN powstała antypre-zydencka. 32-osobowa Rada Polityczna, w skład której weszły: PPS, SN i NiD oraz usunięci przez Mikołajczyka z PSL, ale wpływowi, Kazimierz Bagiński i Stefan Korboński. Jej przewodniczącego. Arciszewskiego, traktowano jak zastępcę prezydenta RP. Według niektórych źródeł w latach 1950-1953 Rada czerpała środki na swą działalność z organizowania amerykańskich baz wywiadowczych, obejmujących swym zasięgiem obszar PRL-u. Została rozwiązana po ujawnieniu związanej z tym tzw. sprawy Bergu, która zaostrzyła podziały wśród

97 ■