8658359225

519

Recenzje

po II wojnie światowej już na nowo nie wyszły. Z tego właśnie względu Columbus-Atlas zasługuje dziś na bliższą uwagę.

Z dawnego Debesa przejął on 29 tablic, przedstawiających w klasycznym dziewiętnastowiecznym orograficzno-politycznym ujęciu części świata (w skalach od 1 : 12 M do 1 : 28,5 M), państwa europejskie (1 : M, do -1 : 8,25 M, a przeważnie 1 : 2,75 M) ważniejsze części kontynentów pozaeuropejskich — Azji, Afryki i Ameryki Północnej (przeważnie 1 : 10 M), oraz części Niemiec — w ich granicach w 1914 r. — 1 : M. Do tych dawnych map, uzupełnionych przeważnie tylko odnośnie do sieci kolejowej, granic i nomenklatury — dodanych zostało kilka map nowych. Są to przede wszystkim: mapa krajów śródziemnomorskich (tabl. 28—29) naśladująca styl dawniejszych map atlasu, dalej mapa Szwajcarii (tabl. 20a), różniąca się już od nich coraz bardziej, oraz podobna do niej z wykonania, ale pozbawiona rysunku rzeźby mapka Palestyny (karton tablicy 43—44), wreszcie całkiem i z ujęcia i ze stylu odmienne, hipsometryczne i zagadnieniowe mapy świata, stref polarnych i oceanów, umieszczone na początku atlasu (tabl. 1—8).

Treść niektórych map uległa dość starannej rewizji: tak np. cała Azja Północna została narysowana na nowo (tabl. 39—40 i 41—42); tablice 7 i 8 zawierają nowy obraz Atlantyku i zachodniego Pacyfiku (ten ostatni nieco przegeneralizo-wany); interesujący obraz mórz południowych i wybrzeży Antarktydy znajdujemy na tablicy 6; w obrazie jednak Arktyki nie zdążono jeszcze uwzględnić nowych odkryć radzieckich. Sieć kolejowa wykazuje sporo uzupełnień, np. obraz kolei Polski jest na mapie Europy (tabl. 9—10) dość kompletny; w wyróżnieniu jednak „połączeń głównych" popełniono tutaj szereg błędów (linie Warszawa-Tczew, Łódź-Wroc-ław i in.). Na następnej mapie (Europa Środkowa tabl. 11—12) brak jest już w ogóle linij Warszawa-Radom, Tomaszów-Radom, Tunel-Kraków i Sierpc-Brodnica, mapa pokazuje więc stan rzeczy z r. 1930. To samo widzimy na mapie 17a—18a („Niemcy północno-wschodnie", tj. Pomorze i b. Prusy Wschodnie), natomiast mapę 17b—18b („Niemcy wschodnie" — Wielkopolska i Śląsk) jest lepiej skorygowana. Niektórych nowszych połączeń kolejowych brak jest też i na obszarze Czechosłowacji (tabl. 11—12 i 35—36). Można przypuszczać, że po bardziej szczegółowym rozpatrzeniu atlasu braków tego rodzaju znajdzie się w nim znacznie więcej. Już przy pobieżnym przeglądzie nowej mapy krajów śródziemnomorskich (tabl. 28—29) spotykamy na niej kolej nie istniejącą — proste połączenie Skiierniewice-Łódź, dalej brak tak ważnych połączeń jak Warszawa-Gdańsk, Praha-Bratysława i Zagrzeb-Lublana, oraz przerwy w niektórych innych ważnych trasach.

Niedociągnięcia innego rodzaju stwierdzamy na mapach nowowprowadzonych (np. na mapie Szwajcarii tabl. 20a), gdy porównujemy ich treść z treścią dawniejszych map atlasu pokrywających się z nimi częściowo terytorialnie. Oto na nowych mapach brakuje na przykład nazw stacji węzłowych — ważnego elementu orientacji przy użyciu atlasu do planowania podróży; na tego rodzaju szczegóły dawny Debes zwracał baczną uwagę. Dotyczyło to także wielu obiektów terenowych mających znaczenie geograficzne i mogących zainteresować inteligentnego turystę (jak np. „zguba Rodanu" koło Bellegarde, por. tabl. 20a i 24). Jasne jest, że redakcja nowego wydania atlasu nie potrafiła utrzymać w nim wysokiego poziomu nadanego mu przez jego założyciela ⁴.

⁴ Inicjator i główny autor atlasu Ernest Debes (ur. 1840, zm. 1923) pracował za młodu w zakładach Perthesa w Gocie, a od r. 1872 stał się współpracownikiem i wspólnikiem prof. Hermana Wagnera, zakładając wraz z nim zakłady kartograficzne, Wagner & Debes w Lipsku.

Przegląd Geograficzny — 9