■ Dłużnik mógł posłużyć się innymi osobami np. transport bloku marmuru przytaczany przez jurystów rzymskich. Blok marmuru pękł - kto ma zapłacić odszkodowanie? Czy podwykonawcy, którzy bezpośrednio wyrządzili szkodę, czy strona umowna. Dłużnik odpowiada za podwykonawców.
o Swoboda dłużnika przy wykonywani zobowiązania
■ Zależy od tego z jakim przypadkiem umowy o świadczenie usług mamy do czynienia. Pierwszy przypadek: umowa dokonywana w ramach kontaktu locatio conductio - dzisiejsza umowa o dzieło: osiągnięcie materialnego rezultatu np. zbudowanie domu. Dłużnik ma pełną swobodę.
■ świadczenie usług polegające na wykonywaniu prostych czynności np. usługa polegająca na pieleniu pola. Dłużnik musi stosować się do wskazówek wierzyciela.
■ Problem swobody dłużnika przy wykonywaniu w kontekście kontraktu zlecenia. Właściwe dla prawa antycznego było przekonanie, że zleceniobiorca jest sztywno ograniczony granicami zlecenia - zleceniobiorca nie może wykroczyć poza jej granice. W zależności od tego jaka konkretnie usługa wchodzi w grę zakres swobody dłużnika przy wykonywaniu tej usługi może wyglądać różnie.
o Kolejny problem - rozkład ryzyka osiągnięcia zamierzonego rezultatu.
■ Np. umowa z lekarzem o leczenie. Czy można domagać się odszkodowania jeżeli pacjent nie wrócił do zdrowia. Dwie sytuacje:
• Lekarz przeprowadził poprawnie procedury medyczne i pacjent nie wyzdrowiał bądź nie wyzdrowiał w całości.
• Lekarz nie przeprowadził poprawnie procedur medycznych i pacjent nie wyzdrowiał bądź nie wyzdrowiał w całości.
■ Dostrzeżono, że są pewne postacie usługi, w których nikt rozsądny nie może oczekiwać od dłużnika osiągnięcia rezultatu, bo nie jest to w mocy samego dłużnika. Można oczekiwać tylko staranności. Np. lekarz, nauczyciel, prowadzenie negocjacji.
■ Umowy o świadczenie usług - prawidłowe wykonanie polega na tym, że dłużnik dołoży staranności, sama staranność wystarczy. Tak będzie z locatio conductio operarum i mandatum.
■ Dopiero w latach 20. XX stulecia - zobowiązanie staranności
■ Umowa korzystająca z cudzych usług, ale inny typ. Np. remont mieszkania. Umowa o dzieło (locatio condictio operis) - umowa jest wykonana dopiero wtedy, gdy odbieram wykonane dzieło i jest ono sprawne i zgodne z oczekiwaniami względem umowy.
■ W XX wieku sprecyzowano to zobowiązaniem rezultatu
1 Umowa służąca organizacji współdziałania i koncentracji kapitału • Consortium societas spółki w ius commune