27460

napisania testamentu, zabiła spadkodawcę w celu szybkiego dojścia do majątku; zatem dokonała zamachu na wolność testowania. W skutek skargi wniesionej przez kogokolwiek (actio popularis -skarga, którą może wnieść każdy) osoba taka nie miała już zdolności do spadkowania.

Dziedziczenie ustawowe

Jest to sposób wcześniejszy niż nieustawowe. w prymitywnych społeczeństwach stosowano zwyczaje, praktyki plemienne, które określały spadkobierców jakby ustawowych. Odpowiednie przepisy określają, kto dziedziczy i ile. Model dziedziczenia ustawowego się zmienia. Model ten wywodzi się z określonej struktury i wyobrażeń społecznych. W rzymskiej rzeczywistości następuje stopniowe osłabianie struktury agnacyjnej (kasuje się to za Justyniana) i wzrost znaczenia pokrewieństwa krwi i wedle tego modyfikuje się kształt dziedziczenia ustawowego.

1 Model dziedziczenia z ustawy XII tablic, najwcześniejszy znany. Model ten oparty jest na strukturze agnacyjnej, na strukturze rodziny. Przynależność i relacje w rodzinie decydują o możliwości dziedziczenia. Istnieją trzy klasy dziedziców. Klasa bliższa wyłącza klasę dalszą, porządek dochodzenia do dziedziczenia.

•    Sui heredes - swoi spadkobiercy; osoby bezpośrednio podlegające władzy agnacyjnej zmarłego: jego dzieci, małżonka, jeżeli podlegała jego władzy; w sposób naturalny wchodzili oni w ten majątek. W przypadku kilku dzieci czy coś: ułamkowe części główne spadku.

•    Proximi agnati - w wypadku braku domowników podlegających władzy agnacyjnej; podlegały władzy agnacyjnej tego samego przodka, co spadkodawca

•    Gentiles - rodowcy; osoby z tego samego roku - mające tego samego przodka, w praktyce: takie samo nazwisko;

1 Zmiany w dziedziczeniu ustawowym. Uchwycenie tych zmian widać w praktyce pretorskiej. Model klas spadkobierców według edyktu pretorskiego (od II w. pne). Model mieszany - w części dziedziczenie agnacyjne, w części na pokrewieństwie krwi.

•    Unde liberii - dziecko (małżeńskie); nie powinno się różnie traktować dzieci, czy podlegają władzy agnacyjnej (nowość); jednakowo traktuje się wszystkie dzieci małżeńskie spadkodawcy.

•    Unde legitimi - odsyłało do ustaw

o Senatusconsultum Tertullianum (za Hadriana) - przyznawało kobiecie cieszącej się iur trium liberorum prawo dziedziczenia po dzieciach, ale dopiero po sui heredes, ojcu i stryjach, lecz na równi z siostrami po ojcu, a przed pozostałymia gnatami o Senatusconsultum Orfitianum zw 178 roku dało dzieciom prawo dziedziczenia po matce przed agnatami

•    Unde cognati - spadkodawcy w linii bocznej, kognaci (wzrost znaczenia więzów krwi)

•    Unde vir et uxor - między mężem a żonom (ostatnia klasa; zasadniczo dziedziczenie po małżonku to nowość, ale klasa wcześniejsza wyklucza późniejszą, więc rzadko się zdarzało)

1 Ostateczny model Justynian. Porządek dziedziczenia w jego nowelach, konstytucje wydawane później. Modyfikacja jego

•    Nowela 118 z 543 roku: Niesprawiedliwym jest czynić różnicę między pokrewieństwem przez kobietę i pokrewieństwem przez mężczyznę nowość, zrównanie płci