28318

SZKIELET KOŃCZYNY

ZEWNĘTRZNY PANCERZ

*    niektóre kręgowce (zwłaszcza starsze filogenetycznie) miały twardy zewnętrzny pancerz kostny

*    być może stanowił on obronę przed ówczesnymi drapieżnikami (np. wielorakami) lii> po opanowaniu wód słodkich chronił przed niekontrolowanym pęcznieniem wskutek osmotycznego wnikania wody do płynów tkankowych o wyższym stężeniu (zanim kręgowce udoskonaliły mechanizmy wydalania)

• większość kr^owców (z wyjątkiem bezżuchwowców i skrajnie wyspecjalizowanych wężowatych

SYMETRIA

*    dwubocznie symetryczne ciało, w którym wyróżniamy głowę, tułów i ogon (za otworem odbytowym)

*    pierwotnie ogon, okolony płetwą odbytową wspartą na promieniach chrzęstnych lub kostnych, był głównie narzędziem ruchu

SZKIELET WEWNĘTRZNY

* zbudowany z tkanki łącznej hrzęstnej lub kostnej chrzęstny szkielet wzmocniony jest latkiem (np. kolagenem), jeśli lega mineralizacji (skostnieniu). 3 dzięki fosforanowi wapnia (w

czworonogów) ma parzyste kończyny ostaci mineralnej zwanej

(płetwy albo kończyny wolne czyli kroczne)

*    kończyny kroczne kręgowców lądowych (czworonogów) mają charakterystyczny plan budowy (odziedziczony po dewońskich rybach mięśnioplet wyc h)

*    jest to jedna kość w odcinku nasadowym (ramlenna/udowa). a następnie dwie kości odcinka pośredniego: kości przedramienia

* początkowo stanowi go struna grzbietowa (u większości forrjłokdoyya i promieniowa) lub

j«.rMLL.L. •    a

ydroksyapatytem), a me

-ęgłanowi wapnia, jak większość i uszli i skorup bezkręgowców wapienne bywają skorupki jaj

ręgowców)

charakterystycznym wytworem •st tu szkliwo (emaila zębowa),

ajtwardszy i najsilniej mineralizowany składnik ciała ręgowców (u niektórych rymitywnych form szkliwo pokrywa

zklelet skórny (pancerz, łusld).

dorosłych zastępowana przez kręgosłup chrzęstny lub kostn)_podudzla (piszczelowa i strzałkowa) ó^ej juz tylko zęby • na przednim końcu znajdlie się głowa, której szkielet (czaszk* dalej znaidua sie krótkie kości

i przednim końcu znajdiąe się głowa, której szkielet (czaszk* dalej znajdiją się krótkie kości chroni mózg i narządy zmysłów - węchu, wzroku i    nadgarstka albo nastopna (stępu).

równoważno-słuchowy    śródręczą albo śródstopia i wreszcie

■ w skład czaszki wchodzi puszka mózgowa (mózgoczaszka^fcości paków (palkzld) elementy podpierające skrzela oraz u większości także szczęki tworzące trzewloczaszkę

powstałe z przekształconych łusek)

PRZEWÓD POKARMOWY Z OTWOREM GĘBOWYM I ODBYTOWYM

■ w przewodzie pokarmowym wyróżniamy: -Jamę gębową

-    gardziel (u form wodnych przebitą szczelinami skrze Iowy ml),

-    przełyk

-    wole (może występować dodatkowo, jest uchyłkiem służącym do magazynowania połkniętego pokarmu)

-    żołądek

-    dwunastnica - pierwszy odcinek Jelita środkowego (cienkiego), do którego dochodzą kanały gruczołów trawiennych (trzustki i wątroby), następie tu trawienie i wchłanianie substancji odżywczych

-    Jelito tylne (grube) - odzyskiwanie wody z treści pokarmowej

-    Jelito proste (odbytnica)

-    odbyt (może otwierać się do steku /Idoakl/

-    wspólnego ląścia Jcłedu pokarmowego, rozrodczego i wydalniczego)

SKRZELA

EWOLUCJA

■ pierwotny narząd wymiany gazowej    PŁUCA

kręgowców    * z pierwszego łuku skrzelowego powstaje łuk szczękowy

*    złożone zwykle z licznych blaszek * łuk gnykowy pierwotnie wspiera łuk żuchwowy i wypycha go* narząd oddechowy kręgowców

skrzelowych rozmieszczonych po bokadcu przodowi (rekiny)    lądowych

gardzieli    * koś ćjyiyko^ó-żuchwowa podwieszajątir**cjskljpod    • powstały z parzystego

*    wsparte na szkieletowych łukach^czaszką, staje się kostki słuchową    -^.^pęcherza pławnego

skrzelowych. między którymi_£D»jtftłąKstrzemlączklem /kolumienką/)    ^^wypctnionego gazem

szczeliny (szpary) skgełtfm    * pierwsza szpara skrzelowv(tryskawka) u kręgowców    uchyłkapPZewoc^ pokarmowego

*    związki tych stnJctur występują u lądowych zarasta skórą - błoną bębenkową    służącego rybom do regiiacji

zarodków nawet tych kręgowców, które* resztką tryskawki jest trąbka słuchowa (Eustachlusza) i uch.wyporności czyłi

nie oddychają skrzelami    środkowe    głębokości zanurzenia)

* dolna część łuku gynkowego trafia ostatecznie do krtani (ja kość gnykowa)