28422

(Wasilewska, Boy, Przyboś, Putrament), szermuje hasłami braterstwa pomiędzy narodami, odcina się od państwowości polskiej, krytykuje rządy sanacji. Władze wykorzystywały propagandowo polskie rocznice, np. 85-lecie śmierci Mickiewicza uczczono wielką akademią we Lwowie. Praewartościowanie tradycji częstym chwytem propagandy. Od 1941 polaryzacja środowiska polskiego w ZSRR - jedni skłaniali się ku współpracy, inni pozostawali lojalni wobec rządu RP na uchodźstwie.

Wilno

Schronienie uciekinierów po Wiześniu. Władze litewskie udzielały pisarzom wsparcia materialnego, piętnowano antypolskie ekscesy. Od listopada 39 wychodzi „Kurier Wileński”. Współpracuje z nim min. Miłosz, krytykuje na jego łamach państwo pół totalitarne, jakim wg niego była przedwojenna Polska. Pozytywnie ocenia katastrofizm jako prąd literacki. W 1940 Litwa zostaje anektowana przez ZSRR. Pismo „Prawda Wileńska” jest oiganem komunistów, skupiają się wokół niego również literaci. Generalnie jednak - masowa i brutalna komunistyczna indoktrynacja. Z prasą sowiecką współpracują Leopold Tyrmand, Mieczysław Jastrun. Z chwilą wejścia Niemców życie kulturalne zeszło do podziemia.

RUCH UMYSŁÓWO-KULTURALNY W PODZIEMIU

Zawód pisarza uległ upolitycznieniu. Nie do końca rozwiązany konflikt pomiędzy postulatem swobodnej twórczości a imperatywem zaangażowania.

W kręgu inteligencji katolickiej (Unia)

Ruch powstały ze scalenia w 1940 środowisk chrześcijańskich krytycznych wobec sanacji. Główny działacz Jeray Braun, krytyk, prozaik, poeta. Jednostka koordynująca działania w zakresie kultury -Unia Kultury (ni m.in. Karol Bunsch). Działał tu Instymt Wydawniczy. W rozmaitych komórkach pracowali idole Godynia, czyli Kazimiera Nitsch i Lehr-Spławiński. Jednym z organów prasowych Unii była „Kultura Jutra” (1942-43), bardzo chrześcijańska i nacjonalistyczna. Ukazywały się tu wiersze Tadeusza Gajcego, Anny Swirszczyriskiej, także recenzje tomików. Podsumowano także negatywnie bilans literatury dwudziestolecia.

W Krakowie Unia cieszyła się popularnością. Miejscowi działacze założyli w 1942 „Miesięcznik Literacki” (Wojciech Żukrowski, Jeray Turowicz, Juliusz Kydryński, także eseje Kazimierza Wtyki, np. o Gajcym).

Na okopach prometeizmu („Nurt”)

1943 -44 - ukazuje się pismo „Nurt’. Wydawcą Obóz Polski Walczącej, przedwojenni zwolennicy raądów sanacji. Szefem „Nurtu” Ferdynand Goetel, głównym redaktorem Wiłam Horzyca. Widzą siebie jako spadkobierców romantycznej tradycji, również bardzo chrześcijańscy. Broni zdobyczy dwudziestolecia. Z przerażeniem obserwuje „bolszewizację” pisarzy polskich pisarzy na wschodzie. Sowiecką polityką kulturalną uważa za niebezpieczniejszą niż nazistowską propagandę. Wszelka twórczość programowo ztywająca z przeszłością - przegiywa. Patos, ciągoty mesjanistyczne.

Pokolenie dramatyczne („Sztuka i Naród”)

16 numerów od kwietnia 1942 do lipca 44. Grupa „SiN” programowo nawiązywała do przedwojennego Obozu Narodowo-Radykalnego „Falanga” - takie coś jak Młodzież Wszechpolska. Głównymi działaczami Bolesław Piasecki, Bronisław Kopczyński. Marzenia o Polsce mocarstwowej, nacjonalizm, szowinizm, antysemityzm. Krytyka 20-lecia i „zniewieściałych” skamandrytów, „kapitulanckiej” inteligencji. Kult siły.

Panowie intelektualiści