3081

demonstrantów znalazła się młoda inteligencja perska, ale obok niej kupcy, rzemieślnicy i inni. Pod koniec lipca, kiedy Ajn ed- Doule zagroził represjami wobec demonstrantów, ogromna liczba ludzi schroniła się w siedzibie misji angielskiej. Dyplomacja brytyjska popierała w tym momencie ruch konstytucyjny, licząc iż osłabi on pozycję carskiej Rosji w Persji. 5 sierpnia 1906 roku Mazaffar ad- Din podpisała akt o zwołaniu parlamentu ( Medżilisu), uprzednio zaś udzielił dymisji sedr-azamowi Aj ed- Doule. 1 września 1906 roku opublikowano nowe prawo wyborcze . Wybory przeprowadzono jeszcze we wrześniu w następnym miesiącu parlament rozpoczął swoją działalność.

Charakterystyczne dla tego okresu Rewolucji perskiej jest to, że obóz konstytucyjny działał jako całość, nie było w nim zróżnicowań wewnętrznych mimo, że składał się on z przedstawicieli prawie wszystkich warstw społecznych

30 grudnia 1906 roku szach i następca tronu podpisali konstytucję opracowaną przez parlament. Konstytucja oraz „ uzupełnienie praw zasadniczych” (1907), ustalały podział władzy na ustawodawcza, wykonawczą i sądowniczą . Ministrowie byli odpowiedzialni przed Madżilisem- parlamentem, proklamowano zasadę nietykalności osobistej. Poważnie ograniczono władzę szacha.

Elementy reakcyjne doszły do głosu w początkach 1907 roku, z chwila wstąpienia na tron Mohammeda Ali- zdecydowanego przeciwnika konstytucji. Wokół nowego szcha skupiła się opozycja wobec parlamentu, dążąca do obalenia konstytucji. W połowie grudnia 1907 roku Mohemmed Ali, rozpoczął przygotowania do siłowego obalenia Medżilisu i Konstytucji. Musiał jednak zrezygnować z zamachu , gdyż 15 grudnia 1907 roku , wokół parlamentu zebrał się 20 000 tłum gotowy bronić Medżilisu i Konstytucji.

W międzyczasie na mocy porozumienia angielsko- rosyjskiego ( 31 VIII 1907) Persja została podzielona na 3 strefy, północną- wpływów Rosji, środkową- „neutralną” oraz południową -wpływów angielskich

Tymczasem sytuacja w perskim mchu rewolucyjnym gwałtownie się zmieniła . Powstał rozdźwięk pomiędzy obozem radykalnym ( robotnicy, rzemieślnicy, studenci), a obozem zachowawczym (duchowieństwo i burżuazja , zbliżająca się do dworu szacha). Sytuację tę postanowił wykorzystać szach, ściągnąwszy z południa wierne mu oddziały rozkazał aresztować przywódców rewolucji.

23 czerwca 1908 roku- wojska szacha kierowane przez Lachowa, zdobyły gmach parlamentu i azerbejdżańskiego endiumenu- rozpoczęły się masowe aresztowania .Następnego dnia Mohammed Ali ogłosił rozwiązanie Medżilisu. Nie był to jednak koniec rewolucji. Odpowiedzią na zamach szacłia, było zbrojne powstanie w Terbizie, które zapoczątkował drugi etap działań rewolucyjnych Na początku 1909 roku rozwinął się ruch rewolucyjny w Gilanie, na jego czele stanął Sipahdar. Po opanowaniu Reszlu, armia powstańcza ruszyła na Kazwin, a później na Teheran., w tym samym czasie wybuchły powstania w Astrabadzie i Szirazie .Rozwój rewolucji w Persji zaniepokoił mocno Rosję i Anglię. W 1909 roku do Azerbejdżanu wkroczyła armia rosyjska. Na wybrzeżu Zatoki Perskiej wylądowały oddziały angielskie. Wlipcu 1909 roku armie rewolucyjne zajęły stolicę, ogłoszono detronizację szacha, ogłoszono detronizację szacha, przywrócono konstytucję ; we wrześniu tegoż roku rozpoczął działalność drugi Medżilis.

Po obsadzeniu Azerbejdżanu przez wojska rosyjskie Sathar Chan , został zmuszony do opuszczenia Tebrizu, w kwietniu 1910 roku przybył doTeheranu. Tutaj okrzepła już władza nowego rządu i bardzo niechętnie widziano w stolicy rewolucyjne wojska Tebrizu.

Kiedy Sathar Chan nie zgodził się na rozbrojenie i demobilizację, siły rządowe zaatakowały jego oddziały i rozbiły je, aresztowano Sathar Chana. W ślad za tym rozpoczęły się prześladowania działaczy konstytucyjnych. W grudniu 1911 roku rozwiązano drugi Medżilis . Rozwiązanie tego Medżilisu zakończyło ostatecznie okres rewolucji perskiej lat 1905-1911.