3097

społecznego - wysunął hasło przyspieszenia (ros. uskorienije). Dążył do przełamania wieloletniej stagnacji (ros. zastój) odziedziczonej po czasach Breżniewa, która załiamowała rozwój gospodarczy i przyczyniła się m.in. do awarii w Czamobyłskiej Elektrowni Jądrowej (26 IV 1986).

Beznadziejny stan gospodarki, koszty wojny afgańskiej i wyścigi zbrojeń skłoniły Gorbaczowa do wprowadzenia polityki pierestrojki.

23. IV. 1985 na plenum KC KPZR przedstawiony został program pierestrojki. Zakładał on przede wszystkim: - Reformy gospodarcze ku intensyfikacji produkcji

-    Odejście od centralizmu planowania gospodarczego

-    Samodzielność- gospodarcza przedsiębiorstw

-    Samodzielność- prawniczą

-    Weryfikację kadr zarządzających

-    Liberalizację polityki wewnętrznej: jawność- życia publicznego i partyjnego, ograniczenie cenzury, przebudowę struktur państwa ( rozdzielenie funkcji partyjnych od państwowych)

-    Zwołanie XXVII Zjazdu KPZR w 1986 r.

Na XXVII Zjeździe KPZR (luty- marzec 1986)zatwierdzony został program przebudowy życia gospodarczego i społecznego. Jednym z następstw tej przebudowy było dość duże ograniczenie władania partii komunistycznej.

Gorbaczow zawsze jednak zaznaczał, że wiernie stosuje się do wskazań Marksa i Lenina, zaś jego dążeniem jest reforma systemu komunistycznego, by mógł on sprawniej funkcjonować. Niestety okazało się , że przebudowa ekonomiczna, raczej cząstkowa i bojaźliwa, nie poprawiła stanu gospodarki radzieckiej. Pieriestrojka była w istocie reformą „zwierzchnią", więc wymagała jeszcze oddolnego poparcia. W tym celu wprowadzona została polityka otwartości i jawności w życiu politycznym (Głasnosf). Miała ona na celu ograniczenie cenzury oraz rozszerzenie zakresu krytyki i kontroli opinii publicznej nad wszystkimi sferami życia .Zapoczątkowana została w 1985 r., pogłębiła się zaś w latach 1986/'87. Stworzyła warunki do demokratyzacji życia społecznego i zmian w konstytucji ZSRR .

Przykładem ogólnego rozkładu systemu stała się katastrofa w czemobylskiej elektrowni atomowej (26. IV. 1986).Rząd ZSRR przez dwa dni nie podawał żadnych informacji o wypadku, a i w następnych dniach lekceważył zagrożenie. Akcja ratunkowa była opóźniona i źle zorganizowana. Gorbaczow wspomniał o katastrofie dopiero 14 V, ale głównie skrytykował „kłamstwa” publikowane na Zachodzie. Śmiesznie zabrzmiały wręcz zapewnienia szefa KPZR, że Kreml przedłuży zawieszenie na próby nuklearne. Katastrofa odegrała ogromną rolę w obaleniu mitu o potędze ZSRR. Udowodniła ona, jak niebezpieczny jest system oparty na nieograniczonym posłuszeństwie nieludzkich biurokratów wobec "góiy”, która straciła kontrolę nad skutkami swych działań.

Skutki blokady informacji o tej katastrofie udowodniły reformatorom potrzebę przeprowadzenia generalnych zmian w polityce informacyjnej. Zaczęto publikować wcześniej zakazane utwory, np. Aleksandra Sołżenicyna. Rząd zaczął w końcu przekazywać coraz więcej, interesujących opinię publiczną informacji, dotyczących swojej działalności. Zarówno osoby prywatne jak i media otrzymały możliwość wypowiadania się na tematy polityczne. Ujawniano zbrodnie Stalina, demaskowano mechanizmy systemu totalitarnego i rehabilitowano ofiary procesów.

W maju 1988 r. na plenum KC KPZR Gorbaczow przedstawił swoje „10 Tez” jako propozycję demokratyzacji systemu politycznego. Zapowiadały one:

-    Rozdzielenie stanowisk partyjnych i państwowych.

-    Sprawowanie funkcji do 10 lat.

-    Wzmocnienie władzy sekretarza generalnego.