28462

98.Z RODŁA PRAWA PRACY W II RP

Działalność legislacyjną w zakresie prawa pracy rozpoczynano w II RP w niektórych dziedzinach niemal od podstaw. Przepisy o podstawowym wydźwięku społecznym wydane zostały głównie w latach 1918-1925. Po przewrocie majowym uporządkowano i ujednolicono wiele przepisów prawa pracy. W latach kryzysu gospodarczego uległy one pogorszeniu, nieraz bardzo znacznemu. Do 1939 objęto formami regulacji prawnej najważniejsze działy prawa pracy. Nie zdołano unormować w formie ustawowej stosunku pracy robotników rolnych i służby domowej, wydane w okresie II RP przepis prawa pracy nie obowiązywały w województwie śląskim, gdzie zachowano ustawodawstwo niemieckie. Wśród źródeł prawa pracy wyodrębniono źródła ustawowe i umowne.

Źródła ustawowe stanowiły zbiór wewnętrznie zróżnicowany. Przepisy konstytucji marcowej, w przeciwieństwie do kwietniowej, wskazały kierunek szczegółowych rozwiązań ustawowych. Przyznawały one obywatelom prawo do wyboru zajęcia i zarobkowania, do ochrony pracy i do ubezpieczenia społecznego na wypadek bezrobocia, choroby, niedołęstwa.

Zawieranie umów regulowały w najbardziej ogólnej formie przepisy prawa cywilnego. Miały zastosowanie gdy nie istniały w tym zakresie ustawy szczególne. Podstawowe znaczenie zyskały akty ustawodawcze określające warunki i tryb zawierania umów o pracę przez pracowników umysłowych i robotników. Osobne ustawy regulowały części składowe stosunku pracy (czas, urlop, ochronę i bezpieczeństwo pracy), ubezpieczenia społeczne i system kontroli przestrzegania przepisów pracy. Cechą szczególna były liczne normy odsyłające do przepisów wykonawczych i szczegółowa uregulowania konkretnych spraw, co w praktyce prowadziło często do pogorszenia postanowień ustaw. Wśród umownych źródeł pracy ważną rolę odgrywały „układy zbiorowe pracy". Były to umowy zawierane między pracodawcami lub ich grupami, a związkami zawodowymi reprezentującymi pracowników, które ustalały warunki jakimi winny odpowiadać indywidualne umowy o pracę oraz określały związane z pracą wzajemne zobowiązania stron. W1937 roku układami zbiorowymi objęto 2/3 robotników.

W poszczególnych istniały regulaminy pracy, regulujące jednostronnie i szczegółowo sposób wykonywania zobowiązań wynikających z umowy o pracę.