28503

35. Prawo hipoteczne w Rzeczpospolitej Szlacheckiej

Duże zmiany zaszły w zakresie zastawu, największe znaczenie miał rozwój zastawu bez dzierżenia czyli hipoteki. Powstała w wyniku umowy między wierzycielem a dłużnikiem -właścicielem majątku oraz następnie jej wpisu do księgi sądowej. Podstawowe znaczenie miała w tej mierze Ustawa o ważności zapisów z 1588r. Normowała szczegółowo zasadnicze sprawy związane z zastawem nieruchomości bez dzierżenia zgodnie z kilkoma zasadami, które stały się podstawami nowoczesnej hipoteki. Ponieważ przy tej formie zastawu kilka wierzytelności mogło obciążyć jeden majątek, ustawa zapewniała pierwszeństwo wierzycielowi, który pierwszy dokonał wpisu w księgach sądowych - prior tempore. potior iure - pierwszy czasem, lepszy prawem. Właściwe były księgi sądu ziemskiego lub grodzkiego miejsca położenia obciążonej nieruchomości. Jeżeli wpisu dokonano w aktach niewłaściwych, pierwszeństwo liczyło się od momentu przeniesienia wpisu do ksiąg właściwych. Wszystkie osoby zainteresowane miały zapewniony za niewielką opłatą dostęp do ksiąg sądowych - zasada jawności. Wpis musiał dokładnie określać sumę wierzytelności i obciążony nią majątek - zasada szczegółowości. Kancelarie sądowe zobowiązane były do kontrolowania zgodności ze stanem faktycznym. Przyjmowano więc w interesie osób odwołujących się do ksiąg - że faktyczny stan obciążenia jest zgodny ze wpisami w księgach - zasada dobrej wiary. Ustawa o ważności zapisów weszła w XIIIw. w praktykę miejską Była przodującym w Europie prawem hipotecznym. Zawierała główne zasady, które później dopiero pojaiwły się w urządzeniach hipotecznych XVIIIw. celem zapisu z 1588 było zabezpieczenie kredytu, którego udzielała zamożna szlachta i magnaci w obrębie swojego stanu.

Obok zastawu bez dzierżenia częsty był nadal zastaw z dzierżeniem.