31817

zespolą się całość, oba czynniki, tj. władza państwowa i filozofia, i dopóki to mnóstwo teraźniejszych geniuszów, co to wyłącznie do jednego z obu celów dążą, nie zostanie wykluczona od rządów, dopóty (... ), przewidzieć nie można końca nieszczęść dla państwa, ani w ogóle, jak mniemam, dla rozwoju ludzkiego.

Ale sama mądrość nie wystarcza dla połączenia filozofii z polityką, potrzeba do tego siły. Wyjeżdżał więc Platon na Sycylię w zamiarze wychowania władców syrakuzańskich na filozofów i stworzenia tam idealnego państwa. Gdy próba ta całkowicie zawiodła Platon został skazany na śmierć przez rozgniewanego Dionizosa za mieszanie się do polityki; wykupili go przyjaciele, utworzył w ateńskich ogrodach Akademosa tzw. Akademię. Widział w niej szkołę cnoty dla elity - przyszłych rządców w idealnym państwie; akademia przetrwała upadek świata antycznego i istniała aż do VI w. po Chr. W ogniu akademickich dyskusji ostatecznie ukształtowały się poglądy filozoficzne i polityczne Platona; tam też powstały jego liczne traktaty, a wśród nich najwybitniejsze dzieła: Państwo i Prawa.

Elitarna koncepcja polityki była u Platona inspirowana przez równie elitarną filozofię. Jak filozof był Platon ojcem idealizmu obiektywnego. Punktem wyjścia był jego pogląd, że istnieją dwa światy: świat idei i świat odbijający te idee. Pierwszy z nich -doskonały - jest identyczny z bóstwem bądź też stanowi jego twór, drugi zaś jest niedoskonałym odbiciem pierwszego. Świat idei jest absolutny; jego prawa są niezmienne i trwałe; są oparte na zasadach hierarchii. Jedynie mędrzec może przenikać jego tajemnice, jedynie on może wznosić duszę do świata myśli. Tylko on też może zbliżyć państwo do idealnego wzorca, tworząc organizację doskonałą, odpowiadającą ideom dobra, sprawiedliwości, piękna i prawdy. Platon odrzucał stary pogląd, głosząc, że filozof nie powinien tolerować państwa, podobnie jak państwo powinno się strzec filozofa. Doskonały rządca - filozof twierdził Platon - ma możliwość powstrzymania procesu degenerowania się ustroju; jego polis jest odporna na działanie czasu i okoliczności.

Państwo stworzył człowiek: Państwo powstaje wówczas, gdy nikt z nas nie zdoła dbać w dostateczny sposób o zaspokojenie swych potrzeb, lecz na wielu zdany jest pomoc, państwo tworzy wzajemna nasza potrzeba

Platon był twórcą pierwszej w historii myśli politycznej, oryginalnej filozofii dziejów. Cechą tej filozofii była - zdaniem autora - postępująca naprzód degeneracja ustroju. Timokracja, rządy odważnych, były jeszcze stosunkowo najlepsze, ale wadę tego ustroju stanowiła mała stabilność. Ambitni wojownicy w miarę upływu czasu coraz bardziej stawali się amatorami luksusu i wygody; żądza chciwości wytrąciła im więc ster władzy; do głosu doszli bogacze.

Symbolem oligarchii było sknerstwo rządzących. Bogaci chcieli być jeszcze bogatszymi i dlatego popadali w konflikt z ludem. Tak powstały demokracje. Demokracja to ustrój bardziej chwiejny, choć przysłonięty najbardziej szczelnym parawanem. Cechuje go