31897

D.21.1.31.11 179

Tekst ten pochodzi z księgi 24. Digestów justyniańskich. Został on napisany przez Ulpiana, jurystę rzymskiego okresu klasycznego, żyjącego w II w. n.e.

Jurysta rozważa przypadek związany z kontraktem sprzedaży niewolnika. Była to umowa EMPTIO-VENDITIO zawarta na targowisku.

Edylowie kurułni, którzy byli odpowiedzialni za zapewnienie bezpieczeństwa na targowiskach, wprowadzili szczególne reguły odpowiedzialności za wady fizyczne w przypadku niektórych kategorii rzeczy sprzedawanych na targowisku. Między innymi wprowadzili skargę ACTIO REDHIBITORIA, czyli skargę o odstąpienie od umowy, ale tylko w przypadku jeżeli umowa była zawarta na targu i jej przedmiotem był niewolnik albo zwierzę pociągowe. Kupujący mógł z niej skrzystać jeżeli wciągu 6 miesięcy od momentu kupna ujawniła się wada fizyczna rzeczy kupionej i musiała być to jedna z wad wymienionych przez edylów kurulnych.

Kupujący ma jednak problem by wystąpić z tą skargą, gdyż niewolnik zmarł. Należy więc ustalić czyja była to wina. Jeżeli niewolnik zmarł bez winy kupującego, np. z powodu przed upływem tych 6 miesięcy, to nie ma powodu aby płacił. Jeżeli jednak kupujący dowiedział się o wadzie fizycznej i zaczął źle traktować niewolnika i to przez to zmarł, to trudno dać takiemu kupującemu prawo odstąpienia od umowy. Podjęły przez Ulpiana problem dotyczy tego, czy można się domagać zwrotu zapłaconej ceny, gdy kupiony niewolnik zmarł, a zatem nie można go już zwrócić sprzedawcy.

U podstaw rozważań jurysty leży żasada że w przypadku ostąpienia przez kupującego od kontraktu z powodu wady fizycznej, przesłanką odzyskania przez niego ceny jest zwrot wadliwej rzeczy.

Odnosząc się do sytuacji, w której zwrot niewolnika jest niemożliwy, Ulpian wyróżnił dwie grupy przypadków:

1)    niewolnik zmarł z przyczyn niezależnych od kupującego i osób z nim związanych.

2)    śmierć niewolnika była następstwem zdarzenia zawinionego przez kupującego lub osób z nim związanych i tylko w tym przypadku uprawnienie kupującego do zwrotu ceny odpada.

Zwraca uwagę na ekonomiczny sens takiego rozwiązania - zapewnia ono bowiem kupującemu zwrot ceny także w przypadku, gdy utrata kupionej rzeczy jest następstwem jej wady.

Istnienie wady przesuwało ryzyko na sprzedawcę, bo musiał zwrócić cenę w każdym przypadku niezawinionej utraty rzeczy przez kupującego.

Umowa kupna sprzedaży była umową konsensualną. Wmomencie kiedy strony się porozumiały ryzyko utraty sprzedanego niewolnika przechodziło na kupującego (PERICULUEM ES EMPTORIS).

ACTIO REDHIBITORIA stanowi pewien wyłom od tej zasady, ponieważ jeżeli niewolnik ginie w wyniku działania siły wyższej, niezawinionej przez kupującego, to kupujący może odstąpić od umowy.

Nakładają się dwa reżimy -odpowiedzialności kontraktowej

-szczególny rodzaj odp za wady fizyczne, nałożony przez edylów kurulnych,

Jeżeli dostarczyłam niewolnika i kupujący odkrył w nim wadę fizyczną wymienioną w edykbe edylów kurulnych i chce dokonać zwrotu i nie chce mi zapłacić ceny i wtedy niewolnik umiera przypadkowo, to tak czy inaczej jako sprzedawca nie będę mogła domagać się ceny od kupującego, bo rzecz posiadała wadę fizyczną - liczy się zauważenie wady i udowodnienie jej.