33743

Lata 1959-64 przyniosły znaczne zwolnienie tempa rozwoju całej gospodarki.

Wzrost gospodarczy PRL stawał się coraz kosztowniejszy i mniej efektywny. Wobec chronicznego nieosiągania zakładanego poziomu wzrostu wydajności pracy, wymagało to stałego zwiększania zatrudnienia, którego przyrost przekroczył planowane zamiary w 1964 aż o

62%.

Abstrahując od kapitałochłonności i małej wydajności, najszybciej rozwijał się w I. 1959-64 przemysł (prod. wzrosła w tym okresie o 53,3%). Dużą dynamikę miał przemysł maszynowy i metalowy. Znacznie gorzej rozwijał się przem. włók., mineralny, obuwniczy i rolno-spoż.

Nakłady inwestycyjne w przem. kierowano gł. na rozbudowę bazy paliwowej i surowcowej.

W handlu zagr. zanotowano w 1959-64 przyrost obrotów o 62,5%, eksportu o 83,1%, a importu o 46%. Przez cały czas utrzymywało się silne, ujemne saldo handlowe. Ponadto w lipcu 1960 podpisano umowę o wypłacie odszkodowań obywatelom USA za mienie znacjonalizowane w PRL w wys. $40M w ciągu 20 lat. Obciążyło to płatności polskie, ale umożliwiło uzyskanie przez Polskę klauzuli najwyższego uprzywilejowania w USA w XI 1960. Pozwoliło to również na kredytowe dostawy zbóż zza oceanu.

W strukturze towarowej PL handlu zagr. rosnący import zbóż stawał się nowym, niekorzystnym zjawiskiem. Pozytywnym zjawiskiem był wzrost udziału przemysłowych dóbr konsumpcyjnych w eksporcie, choć oznaczało to drenaż rynku krajowego. Ugruntował się podział produkcji na lepszą (na eksport) i gorszą (na rynek krajowy). Struktura geogr. obrotów nie ulegała większym zmianom, jeśli nie liczyć załamania handlu z ChRLoraz wzrostu eksportu do USA i Kanady. Położenie materialne ludności nie uległo w latach 1954-64 większym zmianom. „Mała stabilizacja" stawała się hasłem rozumianym coraz bardziej ironicznie.

Fundusz płac wzrósł o 36,4%. W porównaniu z wynoszącym 37,5% przyrostem przem. prod. rynkowej i 12,2% wzrostem prod. rolnej oznaczało to presję inflacyjną związaną z realizacją nowego programu inwestycyjnego. Presję tę łagodziło zamrażanie ogromnych sum we wkładach mieszkaniowych PKO. Mimo to sytuacja rynkowa była bardzxo napięta. Pogorszenie jej nastąpiło w 1962. Nastąpiło wówczas wycofywanie wkładów oszczędnościowych z PKO i wykup towarów; rosły ceny targowiskowe, spekulacja oraz kolejki przed sklepami.

W celu likwidacji narosłych trudności plenum KC PZPR w listopadzie 1963 dokonało korekty w planie pięcioletnim. Gomułka znów przyznał, iż zaniedbano rolnictwo i produkcję rynkową. Zmiana polityki gospod. przyniosła pewne efekty już w 1964. Dochód narodowy wzrósł w tym roku o 6,7%. W 1965 dochód narodowy zwiększył się o 7%, a ciągle napiętą sytuację rynkową poprawiły doskonałe zbiory zbóż. Inflacyjna luka na rynku uległa zmniejszeniu, ale odbiło się to na przeciętnej płacy realnej. W grudniu 1965 zakończono realizację drugiej pięciolatki. Ogólnie rzecz biorąc zadania znów nie zostały zrealizowane. Dochód narodowy zwiększył się w 1961-65 o 52% ale do wykonania planu zabrakło ~5%.

IV plenum KC w lipcu 1965 poświęcono projektowanym zmianom w systemie planowania i zarządzania. Szumne uchwały plenum przewidywały daleko idące reformy, z których w styczniu 1966 wprowadzony został w życie nowy system obliczania cen fabrycznych, a w grudniu 1966 nowe zasady organizacji i działania zjednoczeń. Zarządzanie zamierzano oprzeć na r-ku ekon., co miało podnieść wydajność pracy. Plenum KC w grudniu 1965 poświęcono handlowi zagr. Planowano wyodrębnienie specjalizacji eksportowych i podniesienie tempa wdrażania postępu techn., przez co miała nastąpić aktywizacja eksportu gł. maszyn i urządzeń. Na VII plenum KC w październiku 1966 podkreślano potrrebę usprawnienia organizacji pracy w przedsiębiorstwach. Na IX plenum we wrześniu 1967 mówiono wiele o warunkach intensyfikacji rolnej, ale oświadczenie Gomułki o marszu drogą „socjalistycznej przebudowy wsi" stawiało pod znakiem zapytania cały ten program. W grudniu 1967 Gomułka stwierdził ponadto, że będzie wprowadzono ustawa o przymusowym wykupie „źle prowadzonych” gospodarstw indywidualnych.

W handlu zagranicznym udało się ograniczyć deficyt bilansu handlowego (z ~$230M w 66 do ~$160M w 67). Wg. oficjalnych danych eksport wzrósł w 1967 o 12%, podczas gdy import o

7%.

Wzrost płac realnych był b. powolny. Sytuacja rynkowa uległa pogorszeniu. Obieg pieniądza rósł szybciej niż produkcja. Oznaczało to pogłębienie się luki inflacyjnej na rynku. 24.XI.1967 X plenum KC PZPR zdecydowano się podnieść ceny mięsa średnio o 16,7% (zahamowaniu uległa hodowla).

Na Żeraniu robotnicy manifestowali swe niezadowolenie z rządów Gomułki; były też strajki w innych fabrykach.