33870

rozwinięcie subiektywnej (zdeterminowanej przez czynniki psychologiczne) teorii wartości oraz zastosowanie matematyki w badaniach ekonomicznych.

Marksistowski

Kierunek marksistowski, na bazie klasycznej teorii wartości opartej na pracy i teorii podziału produktu społecznego sformułował teorię wartości dodatkowej wskazującą, że źródłem tej wartości jest nie opłacona praca robotników (wyzysk). Konsekwencją tego był pogląd o nieuchronności przejścia od kapitalizmu do socjalizmu, a później komunizmu - sprawiedliwego ustroju gospodarczego, opartego o społeczną własność środków produkcji, centralne planowanie, równość obywateli i podział produktu społecznego najpierw wg pracy, a później wg potrzeb. Miał to być system, w którym nie będzie wymiany ani pieniądza. Marksiści nie negowali istnienia praw ekonomicznych. Uważali jednak, że sposób ich działania zmienia się pod wpływem warunków historycznych.

Kierunek subiektywistyczny, nazwany później ekonomią neoklasyczną, rozwijał się w krajach o gospodarce rynkowej, koncentrując się jednak prawie do końca lat dwudziestych XX w. głównie na badaniu zachowań producentów i konsumentów (mikroekonomia).

Skutki wielkiego kryzysu gospodarczego

Wielki kryzys gospodarczy spowodował jednak konieczność spojrzenia na procesy gospodarcze w skali gospodarki jako całości (makroekonomia), powodując przełom i kolejne przyspieszenie rozwoju myśli ekonomicznej. Ogromne zasługi w tym zakresie położył J.M. Keynes, uznający konieczność aktywnego uczestnictwa rządu w procesach gospodarczych (interwencjonizm państwowy) w celu łagodzenia niekorzystnych skutków działania mechanizmu rynkowego, powodującego cykliczny rozwój gospodarki (cykl gospodarczy).

Podstawowymi problemami współczesnej ekonomii są: problemy bezrobocia i inflacji, równowaga i wzrost gospodarczy, rola rządu w procesach gospodarowania (planowanie czy liberalizm). Poglądy na te kwestie są zróżnicowane. Wśród nurtów współczesnej ekonomii największe znaczenie mają: keynesizm, (w swej odmianie umiarkowanej i skrajnej), nowa szkoła klasyczna i monetaryzm.

Ekonomia nauka o społecznych procesach gospodarowania; powstała w 2. poł. XVIII w. Badania zjawisk gospodarczych pojawiły się już w starożytności, były jednak prowadzone na marginesie innych nauk i z punktu widzenia innych celów niż ustalanie związków pomiędzy zjawiskami ekonomicznymi. W starożytności i średniowieczu życie gosp. opierało się w decydującej mierze na gospodarce naturalnej, zmiany w metodach i formie gospodarowania następowały bardzo wolno, nie budziły więc zainteresowania naukowego. Powstaniu teoretycznych badań ekonomicznych nie sprzyjała także powszechnie akceptowana doktryna wolnej woli, nie dopuszczająca prawidłowości w postępowaniu ludzkim. Do tego dochodziła jeszcze pogarda dla działalności gospodarczej jako przeszkody dla spełniania obowiązków obywatelskich w starożytności (Platon, Arystoteles), a religijnych w średniowieczu (św. Tomasz z Akwinu).

Zmiana podejścia nastąpiła w pocz. czasów nowożytnych, wraz z odkryciami geograficznymi, masową produkcją tanich towarów codziennego użytku, tworzonych na potrzeby szybko rozwijających się miast, wykorzystywaniem w masowej produkcji tanich surowców sprowadzanych z kolonii, upowszechnianiem wynalazków pozwalających na coraz szybszą i większą produkcję coraz tańszych towarów, wreszcie zmianami w światopoglądzie społeczeństw, w których zapanował protestantyzm. Wówczas to pojawiła się nauka polityki z elementami prawa politycznego, administracji i skarfoowości, omawiająca potrzeby państwa i wielkich monopolistycznych organizacji gospodarczych zw. kompaniami handlowymi, która dała podstawy późniejszej ekonomii. Okres ów, ze względu na priorytet handlu, nazwany został MERKANTYLIZMEM. Analizowano wówczas (T. Mun, A. Serra, J. Bodin, A. Montchretien, M. Kopernik) zagadnienia cen, pieniądza, handlu wewn. i międzynar. z punktu widzenia potrzeb państwa. W XVIII w. tymi samymi problemami zainteresowali się twórcy racjonalistycznej filozofii moralnej, patrzący na gospodarkę przez pryzmat praw natury.

Na gruncie tym wyrósł fizjokratyzm, którego twórcą był F. Quesnay. czasem uważany w ogóle za ojca e. Przyjął on pojęcie praw ekonomicznych (dostrzegając