36261

pod Chocimem AD 1673 d. 11 Novembris” (1674), które w 1975 Potocki połączył i przerobił na „Marsową pod Kołuszą z Ordą transakcję 1672”.

Oprócz tego powstaje kilka utworów o tematyce bardziej osobistej zarówno gorzkich, np. „Periody” to osiemnaście trenów napisanych po śmierci syna - Stefana, jak i radosnych : „Sielanka...” ofiarowana zięciowi Janowi Lipskiemu z okazji wjazdu na starostwo sądeckie. Wiemy również, że 1677 roku Potocki miał przygotowanych zbiór siedmiuset fraszek, który później w formie skróconej znalazł się w „Ogrodzi nieplewionym” jako czwarta jego część.

4. W okresie czwartym, rozpoczynającym się w końcu lat siedemdziesiątych, poeta powraca do tematyki religijnej, prawdopodobnie również pod wpływem osobistych tragedii. Powstaje kilka zbiorów pieśni min. „Pieśni nabożne z różnych miejsc Ewangeliej świętych [...] złożone” (1678), „Siedem pieśni na siedm artykułów Modlitwy Pańskiej...”. W „Smutnych zabawach żałosnego po utraconych dziatkach rodzica'' żegna zmarłą córkę.

Potocki aktualizuje tematykę religijną również w epice oraz formie dramatycznej. W 1673 lub 1674 roku powstaje misterium wielkanocne pi „Dyjalog o Zmartwychwstaniu Pańskim”. Z twórczości epickiej należy wymienić poemat alegoryczny „Rozbój duchowy na drodze zbawiennej...” oraz „Nowy zaciąg pod chorągiew starą triumfującego Jezusa...” - część trzecią planowanej parafrazy poetyckiej „NowegoTestamentu”.

5. Piąty okres datowany po 1682 roku to czas podsumowania twórczości. Poeta zbiera i porządkuje wielkie zbiory swoich utworów, pisanych przez całe dojrzałe życie: „Ogród nieplewiony” (1690-91), „Poczet herbów” (wydany drukiem w roku śmierci poety), „Moralia”. Powstaje cykl „Nagrobków...” oraz utwory żałobne po najbliższych: „Smutne rozstanie z kochaną małżonką moją” (1686), „Abrys ostatniego żalu [...]utrapionego ojca po Jerzym, kochanym synu” (24 treny napisane w 1691). Rok po śmierci poety wychodzi drukiem czwarta redakcja „ Argenidy”.

Niewiele z utworów Potockiego ujrzało światło dzienne za jego życia, zdaje się, że niektóre np. „Moralia” wcale nie były przeznaczone do druku. Z tego też powodu autor „Ogrodu nieplewionego" nie zażywał sławy wielkiego poety. Tak naprawdę został należycie doceniony dopiero w XX wieku. Wiele z jego spuścizny do dziś pozostaje w rękopisach i czeka na edycję naukową.

Potocki jest często nazywany poetą rzemieślnikiem, bo też charakterystyczne dla jego warsztatu poetyckiego jest ciągłe dopracowywanie swoich dzieł (tu brał przykład z poetów antycznych). Niektóre utwory jak np. „Wojna Chocimska" czy „Argenida” doczekały się kilku redakcji. Typowe jest też eksploatowanie jakiegoś tematu, wątku do maksimum, tworząc kolejne wiersze „Na toż raz jeszcze”, itp. Z rozproszonych - szczególnie w„Moraliach” -wypowiedzi meta poetyckich dowiadujemy się, że dobiy poeta powinien łączyć w sobie naukę i talent, powołanie do pisania. Znajdujemy też pogłosy Platońskiej idei „szału twórczego”.

Potockiego łączy się z tradycją renesansową ze względu na widoczne wpływy Erazma z Rotterdamu, Liwiusza, Tacyta oraz oczywiście Kochanowskiego. Również jego „poetyka sformułowana” bardzo zbliżona jest do odrodzeniowych standardów. Praktyka ukazuje jednak Potockiego jako prawdziwie barokowego twórcę, głęboko zakorzenionego w swoich czasach. Parafrazował Kochanowskiego, jak prawie wszyscy poeci barokowi, ale znacznie bliżej mu było do Samuela Twardowskiego. Hieronima Morsztyna czy Wespazjana Kochowskiego. Uprawiał typowe dla epoki gatunki: poemat alegoryczny, parafrazę biblijną, poemat epicki, tworzył konstrukcje emblematyczne.

Pod względem formalnym twórczość Potockiego wypada na tle kunsztownej poezji epoki trochę staroświecko. Prceważający tradycyjny trzynastozgłoskowiec (7+6) o tymach parzystych czasem powoduje wrażenie znużenia, ale rekompensuje to niezwykłe wyczucie