36264

„Niepróżnujące próżnowanie’

Pierwszym wybitnym dziełem Kochowskiego jest wydany w 1674 roku zbiór wierszy, ukrywający pod wspólną kartą tytułową dwie odrębne części: Wespazjcina z Kochowa Kochowskiego Niepróżnujące próżnowanie ojczystym rymem na liryka i epigramata polskie rozdzielone i Epigramata polskie, po naszemu fraszki.

Tytuł zbioru Niepróżnujące próżnowanie jest przekładem łacińskiego „otium negotiosum”, odsyłającego do starożytnych jeszcze tradycji. Łaciński termin otium oznacza czas wolny od pracy (próżnowanie) czyli wszystkie zajęcia intelektualne: uprawianie nauki i sztuki, przede wszystkim literatury. Negotium, to były zajęcia publiczne, fizyczna. A więc manifest unikania próżności.

Rycina frontispisu, wykonana przez nieznanego grafika, ale nie bez znacznego udziału samego Kochowskiego, przedstawia na pierwszym planie postać szlachcica grającego na lutni, za nim koń, obok - rynsztunek rycerski; za nim góra o dwu skalistych wierzchołkach, na skale siedzi Apollo w płomienistej aureoli, przygrywa na lutni, nad nim ulatujący Pegaz, spod jego kopyt wypływa zdrój, u stup skał łączy się z rzeką; w centrum sceny wiejskie - oracz z pługiem zaprzężonym w parę wołów, za nim -pasterz i stado owiec, na prawo tańczące wieśniaczki na tle kępy drzew; na lewo myśliwy konno z psami ścigającymi jelenia, w tle widoczne zza grzbietu wzgórza miasto warowne nad rzeką; nad miastem orzeł, trzymający w szponach tarczę z herbem Sobieskich; pod ryciną napis w medalionie „Wespazjana Kochowskiego Liryka polskie w niepróżnującym próżnowaniu napisane. R. P. 1674".

Część pierw sza zbioru:

I, II, III, IV księgi liryków - 36 pieśni V księga epodon 26 - pieśni

Poza numeracją zostają dwa wiersze obramowujące całość, a więc dedykacja zbioru królewiczowi Jakubowi Sobieskiemu i Konkluzyja liryków.

Układ pieśni w zbiorze i w poszczególnych jego częściach jest wypadkową działania trzech zasad kompozycyjnych:

-    porządku chronologicznego (uporządkowanie utworów o tematyce: historyczno -politycznej wg rzeczywistej chronologii wydarzeń.

-    układu tematycznego, modyfikowanych trzecim czynnikiem - zasadą różnorodności (varietatis).

Podział tematyczny.

-    księga I zawiera w większości utwory historyczno - polityczne,

-    księga II - religijne

-    księga III - wiersze humorystyczne i „towarzyskie”, także nieliczne u Kochowskiego erotyki

-    księga IV i V odznaczają się przewagą wierszy o tematyce historycznej i „poważnej”.

Kochowski dba o różnorodność ( w myśl zasady: różnorodność sprawia przyjemność -varietas delectat) z myślą o czytelniku, umieszczając wśród utworów podobnych -utwory kontrastujące np. między religijnymi umieszcza utwory o bieżących wydarzeniach historycznych.

Część druga zbioru: Zawiera około sześciuset fraszek zostało podzielonych na dwie części i podobnie jak liryki są opatrzone ramą, która składa się z wypowiedzi autora do czytelnika. W tej części przeważają żarty, ale również moralne epigramaty, w których autor w zabawny sposób przekazuje prawdy i wartości, jakimi należy się kierować w życiu.