36272

Zbigniew Mors/tyn

Poeta z urodzenia był arianinem, urodził się ok 1628 roku na Pogórzu. Prawdopodobnie uczył się w szkołachw Raciborska Zanim rozpoczął służbę wojskową u Janusza Radziwiłła, pracował przy wielickich żupach solnych. Pod dowództwem Chmielnickiego wziął udział w wielu walkach - min. pod Zbarażem Sokalem Łojowem. Poza tym brał udział w wojnach ze Szwedami i z Moskwą. W czasie potopu szwedzkiego dostał się do niewoli. Po odzyskaniu wolności rozpoczął służbę dyplomatyczną u Bogusława Radziwiłła. Niestety, kiedy w roku 1658 ogłoszono edykt nakazujący arianom opuszczenie ziemi Rzeczypospolitej albo zmianę wyznania, Morsztyn przeprowadził się do Prus Książęcych. Od roku 1670 mieszkał w Królewcu, gdzie dokonał żywota.

Pierwsze poezje Zbigniewa pochodzą z dekady 1650-60 i są to przede wszystkim erotyki dworskie, w których jednak poeta nie pozwala gatunkowi wybierać za artystę tematy. Drugą stroną jego początkowej twórczości są utwory o tematyce żołnierskiej, pochodzące główrue z własnych przeżyć: czy oglądamy życie obozowe (Kostyrowie Obozowi), czy jesteśmy świadkami bitwy(S/awna wiktoryja nad Turkami ... pod Chocimiem otrzymana ...), czy też poznajemy z bliska żołnierskiego konia(0 koniu wziętym ze mną w potrzebie z Szwedami pod Krakowem die20Junii, Anno 1656). Możemy jednak znaleźć i u Zbigniewa refleksję, że życie żołnierskie inaczej wygląda w podniosłych wierszach, a zupełnie inaczej w rzeczywistości. Jego najważniejszym dziełem na emigracji są Emblemata o tematyce religijnej, każdej ikonie dedykowane są stosowne cytaty z Pieśni nad Pieśniami. Tutaj realizuje się główny przekaz Zbigniewa i arian jego czasów o tolerancji, wolności sumienia przy jednoczesnym poszanowaniu należnych praw boskich

Zbigniewa do swojej twórczości, kwituje sentencja mil u cano - sobie śpiewam. Najprawdopodobniej za namową przyjaciół pod koniec życia przeorganizował swoje zapiski i nadał im kształt tomu Muza domowa (ukończona ok 1683, nie wydana za życia). Zostawił po sobie tłumaczenia z Horacego. Persjusza. Jana Picodella Mirandoli, Hugona Grońusa.

Pisywał utwory o charakterze dworsko-panegirycznym (Muza domowa), fraszki, liryki i erotyki, w których gra słów, kontrasty, kunsztowne koncepty i metafory przypominają styl Jana Andrzeja Morsztyna. Natomiast późniejsze pieśni miłosne i refleksyjne pisane są w duchu folkloru szlacheckiego (np. erotyki w kształcie hejnału - pieśni porannej, wiersze sielankowe lub tzw. votum - pochwała ziemiańskiego żywota).

Ważnym dziełem w twórczości Morsztyna jest poezja "ariańska" - liryka religijna, utwory polemiczne i wiersze filozoficzne. Był obrońcą tolerancji religijnej. Przykładem zbioru liryków religijnych są "Emblemata" (dedykowany Katarzynie z Sobieskich Radziwiłłowej). Koncept barokowy w tych utworach opiera poeta na przeciwstawieniu miłości - śmierci, ognia -popiołowi, słońca - ciemności, dążeń ciała - dążeniom duszy.

Tom poezji Muza domowa został napisany za namową czytelników, i tak oto zebrał tomik poezji dla siebie „sobie śpiewam”. Utwory stylizowane na prostotę.