29017

Lex retro non agit (ad. Codex lustinianus 1,14,7; C.6,5,12) - ustawa nie działa wstecz

Komentarz:

Art. 42 ust. 1 Konstytucji RP: Odpowiedzialności karnej podlega tylko ten, kto dopuścił się czynu zabronionego pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. Zasada ta nie stoi na przeszkodzie ukaraniu za czyn, który w czasie jego popełnienia stanowił przestępstwo w myśl prawa międzynarodowego.

Reguła łacińska wyrażająca w tym sformułowaniu zakaz retroaktywności prawa została wprowadzona do języka prawniczego prawdopodobnie przez polskiego prawnika z przełomu XIX i XX wieku Stanisława Wróblewskiego.

Maksyma często wykorzystywana w argumentacji Trybunału Konstytucyjnego i sądów powszechnych w Polsce. Przykładowo, w wyroku z 3.10.2001r. TK określił zasadę lex retro non agit, jako „istotny element kultury prawnej współczesnych państw cywilizowanych, a także zasadniczy składnik porządku konstytucyjnego współczesnych ustrojów konstytucyjnych".

Pokrewne maksymy i źródła:

Codex lustinianus 1,14,7 (Teodozjusz i Walentynian do Cyrusa prefekta pretorianów i desygnowanego konsula). Nie ulega wątpliwości, że ustawy i konstytucje zawierają tylko normy odnoszące się do przyszłych działań. Nie mogą być stosowane do zdarzeń z przeszłości, gdy wyraźnie nie postanowiono czegoś w odniesieniu do przeszłości albo do spraw, które są jeszcze w toku.

Constitutio respicit futura et non praeterita. Stanowienie prawa odnosi się do tego, co przyszłe, a nie do tego, co przeszłe.

Lex prospicit, non respicit. Ustawa patrzy w przyszłość, a nie wstecz.

Małe nostro Iure utl non debemus (Gai Institutiones 1,53) - nie powinniśmy źle korzystać z naszego prawa Komentarz:

Art. 5 Kodeksu Cywilnego: Nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

Pokrewne maksymy i źródła:

Sic utere tuo ut alienum non laedas. Tak używaj tego, co jest twoje, aby nie szkodzić drugiemu (forma maksymy używana w common law).

Znaczenie odmienne:

Nullus videtur dolo facere, quisuo iure utitur. Nie uważa się za działającego podstępnie tego, kto wykonuje swoje prawo.

Neminem laedit, qui suo iure utitur. Nikomu nie szkodzi ten, kto wykonuje swoje prawo.

Suo iure uti nemo prohibetur. Nikt nie zabrania korzystać ze swego prawa.

Nasciturus pro iam nato habet quotines de commodis eius agitur (ad. lustiniani Digesta 1,5,7) - dziecko poczęte uważa się za już narodzone, ilekroć chodzi o jego korzyść

Komentarz:

Art. 927, paragraf 2 Kodeksu Cywilnego: Jednakże dziecko w chwili otwarcia spadku już poczęte może być spadkobiercą, jeżeli urodzi się żywe.