40142

Mechanizm kontroli społecznej w procesie socjalizacji

Kontrola (zwana czasem także manipulacją) jest to zdolność do modyfikowania i zmieniania zachowania poprzez systematyczne używanie odpowiednich wzmocnień i kar. Karą społeczną jest dezaprobata dla osoby czyniącej coś złego.

Kontrola społeczna poza mechanizmem kary i nagrody, mamy tu także element poznawczy. Zwraca się tutaj uwagę na to, jakie są przekonania ludzkie. Według J. Szczepańskiego poprzez kontrolę społeczną rozumie się „system powszechnych i ujednoliconych reakcji akceptujących lub dezaprobujących czyjeś zachowanie".

W dużej grupie społecznej kontrola społeczna jest bardziej luźna, gdyż nie jest ona wsparta wzajemną identyfikacją wszystkich członków. Ponadto jest ona zróżnicowana w zależności od środowiska. Najbardziej powszechną formą kontroli społecznej jest opinia publiczna. Jednakże do jej zaistnienia potrzebna jest pewna organizacja życia zbiorowego. Kontrola społeczna może mieć dwa wymiary: formalny (wówczas jest sprawowana przez specjalne powołane do tego osoby i instytucje o charakterze porządkowym i nadzorczym) oraz nieformalny (wówczas mówimy o spontanicznym udziale osób będących członkami grupy, którzy wyrażają aprobatę lub dezaprobatę społeczną).

W małej grupie społecznej mechanizm kontroli społecznej działa szczególnie skutecznie. Wynika to z faktu, me wszyscy członkowie takiej grupy wchodzą w wzajemne, bezpośrednie interakcje, dzięki czemu następuje zwykle daleko posunięte ujednolicenie wymagań oraz zintegrowanie wpływów. Skutkiem tego każda jednostka w małej grupie jest zidentyfikowana, aprobata lub dezaprobata jej zachowania przez grupę pociąga za sobą daleko idące konsekwencje. Jednostka może być zagrożona we wszystkich swych dążeniach, które są związane z uczestnictwem w życiu grupy. Poczucie owego zagrożenia może być odbierana jako kara dla jednostki pod warunkiem, że grupa jest atrakcyjna dla jednostki oraz członkostwo w grupie pozwala na realizację ważnych celów dla jednostki. Od poczucia atrakcyjności członkostwa w grupie będzie zależała siła kontroli społecznej.

Skuteczność kontroli społecznej opiera się w znacznej mierze na ukształtowaniu już wcześniej w jednostce tendencji do nie rozróżnienia się od innych. Tendencja ta to wynik doświadczeń jednostki, w których wszelkie odchylenia od normy, były niezwykle dotkliwe karane.