40806

7) "Ziemie polskie pod zaborami”

Skrypt:

1) Laszewski i S. Salmanowicz “Historia ustroju Polski w zarysie" Części przedmiotu:

1)    państwo i prawo do czasu rozbiorów (do monarchii konstytucyjnej)

2)    XIX i XX wiek (zabory, II RP, PRL)

Odcinki chronologiczne (periodyzacja):

1)    periodyzacja racjonalna (wg zdarzeń)

2)    periodyzacja techniczna (dokonywana w myśl pewnej przyjętej konwencji, prowadzącej do realizacji celów pragmatycznych; abstrahuje od waloru naukowo-poznawczego; krytena podziału są drugoplanowe)

Podstawowym kryterium periodyzacji są przekształcenia w stosunkach społecznych oraz będące ich następstwem zmiany instytucji politycznych i prawnych. Czasem takie zmiany o charakterze społeczno-politycznym dokonują tylko przekształcenia treści samej instytucji, zachowując formę -jest to zmiana funkcji, co uzasadnia dokonanie podziały, wyodrębnienia.

Periodyzacja ustroju przedrozbiorowego była przedmiotem dyskusji w początkach XX wieku. Dwie teorie:

1)    prof. Oswald Balzer (Lwów)

2)    prof. Stanisław Kutrzeba (UJ)

Założeniem fundamentalnym była teoria przeciwieństwa społeczeństwa en bloc i państwa. Historia ustroju została podzielona z zależności od dokonywanych zmian w stosunku społeczeństwa do państwa. Pomimo różnic, zasadnicze założenia periodyzacji pozostawały takie same, tożsame.

Przykład (wg Kutrzeby):

Trudno jest określić granice, daty początkowe i końcowe poszczególnych okresów.

1.    okres wstępny: od momentu osiedlenia się plemion polskich nad Wisłą i Wartą do połowy X wieku [okres organizacji rodowej]

2.    okres prawa książęcego (ius ducare) - okres wydawania pierwszych przywilejów na rzecz społeczeństwa (do poi XII wieku)

3.    okres organizowania się społeczeństwa (od immunitetów do śmierci Kazimierza Wielkiego [1370] i przywileju koszyckiego)

4.    okres stanowy - od Unii Lubelskiej (1569) do pierwszego bezkrólewia (1572)

5.    okres przewagi szlacheckiej - do reform w czasie ostatniego bezkrólewia (1764)

2/85