99061

Polszczyzna pod zaborami

1.    Sytuacja języka polskiego k poszczególnych zaborach.

A)    Rosyjski - po upadku powstania styczniowego rozpoczęła się planowa rusyfikacja. Zmieniono nazwę Królestwa Polskiego na Kraj Przywiślański, a administracji i sądownictwie językiem urzędowym stał się rosyjski, istniała cenzura, rusyfikacja dotknęła szkolnictwo -przedmioty były wykładane po rosyjsku, historii Polski uczono tak, by uzasadnić rozbiory. Nasiliło się to, gdy kuratorem okręgu został Ałeksiej Apuchtin - „noc apuchtinowska”. Starano się zerwać kontakt Kościoła z Rzymem, rozwinął się system donosicielstwa.

B)    Pruski - Kulturkampf, walka z Kościołem, strajk dzieci z Wrześni (1901), „ustawa kagańcowa” (1908; na wszelkich zebraniach trzeba było mówić po niemiecku, chyba że Polacy stanowili ponad 60%), Towarzystwo Popierania Niemczyzny na Kresach Wschodnich (głosili niższość cywilizacyjną Polaków). Walka z germanizacją - odrzucono ideę walki zbrojnej, zakładano szkoły i czytelnie ludowe, gdzie uczono mówić i pisać po polsku.

C)    Austriacki - w Galicji sytuacja była najłagodniejsza, od 1861 mówi się o „autonomii galicyjskiej”, Polacy otrzymali dość szerokie uprawnienia. Namiestnikiem był zawsze Polak, urzędy i sądy były polskie, szkolnictwo również, ale nie było obowiązku szkolnego i poziom był bardzo niski, szerzył się analfabetyzm. Uniwersytet Jagielloński był polski. Zwyciężyła tam postawa lojalizmu wobec zaborcy.

2.    Rusyfikacja i germanizacja i ich skutki. Miały duży wpływ na kształt języka urzędowego, bowiem zwłaszcza w administracji kładziono nacisk na używanie tylko języków zaborców. Po odzyskaniu niepodległości zaczęto oczyszczać język z pozostałości rosyjskich i niemieckich. W Galicji skutkiem był analfabetyzm wśród niższych warstw społecznych -brak obowiązku szkolnego, bo szkoły były polskie.

3.    Zróżnicowanie regionalne polszczyzny.

A)    Regionalizm a dialektyzm-

B)    Przyczyny powstawania różnic językowych między regionami.

4.    Puryzm językowy, XIX-wieczne poradnictwo językowe, narodziny naukowego językoznawstwa. W miarę wzmagania się niewoli, wzrastała troska o język ojczysty.