99059

Język polski w XVII wieku

1.    Sytuacja języka polskiego w XVII wieku -> zob. wpływ francuskiego, krytyka czasów saskich.

2.    Zapożyczenia orientalne. XVII wiek to główna fala orientalizmów, mamy wtedy liczne zapożyczenia wschodnie, głównie z języka tureckiego. Wcześniej były to nazwy materiałów czy strojów (jarmułka, bisior), ale nie taką skałę. W XVII wieku zapożyczenia te są świadectwem stosunków politycznych, handlowych, wojennych i kulturalnych z narodami Wschodu; Tatarami i Turkami. Głównym źródłem zapożyczeń tureckich są północne strony kodiny Morza Czarnego, czyli tzw. kipczacka grupa języków tureckich, nie język osmański. Do Polski dialekty te przynieśli Ormianie; kipczackim mówili polscy Tatarzy i Karaimowie. Przykłady; basza, bazar, bisurman, buława, buhaj, burka, chan, dżuma, giaur, jasyr, kajdany, kary ‘czarny’, kobza, koczowisko, kurhan, surma, szarańcza, tapczan, torba, ułan, wataha.

3. Socjolekt szlachecki B. Walczak, W. Rzepka Socjolekt szlachecki XVII wieku Aby zaistniał socjolekt muszą zadziałać dwa rodzaje czynników: integrujące daną grupę i sprawiające, że grupa jest odrębna w danej społeczności. W przypadku socjolektu szlacheckiego grupa jest wewnętrznie zróżnicowana, zhierarchizowana - od magnaterii po szlachtę „gołotę”. Integrują szlachtę wspólne wartości, światopogląd i wspólnota stanowa, zaś ta ostatnia stanowi zarazem o odrębności. Cechy mentalności: gościnność, kult urzędu, rustykalność, swoiste poczucie humoru, szlachecka etykieta, wysokie poczucie godności osobistej, swoista religijność, oscylacja między otwartością a ksenofobią, megalomania, przekonanie o wspaniałości kraju, pozorna równość wobec prawa. Dyferencjujące zaś są: różnice majątkowe, w wykształceniu, w pozycji z uwagi na pełniony urząd, regionalne, bi-i multilingwinizm, różnice płci.

Charakterystyka socjolektu: bardzo rozbudowana warstwa zwrotów grzecznościowych; cliarakterystyczna frazeologia nawiązująca do świata przyrody i do cielesności, do życia na wsi; odmiany socjolektu wynikające z różnic regionalny - kresowa, małopolska, wielkopolska, mazowiecka, pomorska, śląska; zróżnicowanie „zawodowe” - myśliwskie, rolnicze, wojskowe, dworsko-dyplomatyczne, prawne; wpływy języków obcych - łaciny, ale i rusycyzmy, orientalizmy, italianizmy, galicyzmy; różnice stylistyczne - styli niski, średni i wysoki, zależnie od sytuacji komunikacyjnej; gawędowość, panegiryzm.