IMAG0494 (2)

Język polski

i*.

Sytuację poznawczą we współczesnej lingwistyce cechuje uświadcfr mienie sobie przez badaczy złożoności języka (rzeczywistości językowej). Mają oni do czynienia z wieloma różnorodnymi postaciami jego istnienia (system, świadomość językowa, działalność komunikacyjnojęzykowa, tek-siy) oraz z. uwikłaniem języka w bio-psycho-soejo-kulturową całość ludzkiej rzeczywistości. Otwiera to drogę dla poznawczego pluralizmu i dla współistnienia wielu różnych podejść, a także stosowania starych oraz nowszych kategorii i metod. Lingwistyczny „front badawczy" obejmuje dziś badanie systemu oraz funkcjonowania języka w procesach poznawczych i komunikacyjnych w różnych kontekstach. Zarazem złożoność języka i jego uwikłanie w całą ludzką rzeczywistość, która zmienia się szybko, głęboko i w szerokim zakresie, sprawia, źc nieobce jest lingwistom poczucie nienadążania i nieadekwatności ich opisów. Stąd ich otwartość na oddziaływania innych dyscyplin zajmujących się również w różnym stopniu rzeczywistością językową.

Nie miejsce tu jednak na szeroką prezentację współczesnej sytuacji poznawczej w naukach o języku. Skoncentruję się więc na niektórych jej aspektach związanych z przyjmowanymi w niniejszej pracy rozwiązaniami. Ponieważ za fundamentalne dla niniejszego zespołowego opracowania przyjmuje się dwa pojęcia; sytuacji językowej i zmiany, to im w pierw szej kolejności należy poświęcić uwagę.

Sytuacja językowa

i-r; •■••• >-V ocaltan?wy kontekst futacrcccwtcra Ar.a_'_ra sytuacji języ-

tsą obok języka psggs§ społeczeństwo i kul rura

1* oęoćaę lec- społeczeństw i mpóźna są lelka pozksaów orssnżacy -- -czaaeąo fes sps-kczrydt). os#©w»jśł małe, średnie i wielkie rtr^jerary społeczne. Pfeeetn wyjścia jest kocsepcja efewiefca jako istoty .-•lecszc podnote i?T2. spoićcznego. Osobowość je&ostić stanowi stnric-.cyca m pgjacko-, aoqo- i kalsirogccsycŁ Na spofeczny wymiar ® ^wmołC1 xn&s*. aę zmtirrafisss* sic przez jednostkę w procesie sccjaliza-

cji Yłartośei, normy i wzory zachowań, w tym ról społecznych, oraz postawy jędhoStMiyżOhęć różnych elementów rzeczywistości. Jednostki dążą do przetrwał®; ustalenia i potwierdzenia własnej tożsamości oraz zbudowania swojej wigi świata (światopoglądu). Realizują się w przestrzeni społecznej i są społecznie determinowane, choć nie jest to determinacją przesądzająca do końca osobo wość i zachowania jednostki (por. też przekaz genetyczny i kreacyjną akty wność osobistą).

Struktura społeczna obejmuje wszystkie rodzaje wzajemnie sobie przyporządkowanych zbiorowości, grup społecznych i społeczności oraz ich instytucje (polityczne, administracyjne, kulturalne, religijne). Dodatkowo społeczeństwo jest spięte klamarami kulturowymi, tj. pewnymi wspólnymi wartościami i normami oraz wzorami zachowań (sfery międzyludzkich stosunków oraz zjawisk kultury są w rzeczywistości ludzkiej nierozerwalnie związane). W globalnym społeczeństwie (w społeczności narodowo-pań-stwowej) wydziela się różnej wielkości struktury o odmiennych wewnętrznych więziach i organizacji. Przyjął się podział na małe, średnie i wielkie struktury społeczne. Do pierwszych zalicza się m.in. takie grupy (społeczności) jak rodzina, społeczności lokalne, zrzeszenia i stowarzyszenia, grupy efemeryczne. Do wielkich — społeczności narodowe, państwowe, etniczne. Nie brak przejawów kształtowania się społeczności międzynarodowej. W praktyce stosuje się termin społeczność do wyodrębniania w społeczeństwie globalnym różnego rodzaju podcałości, por. terminy społeczność ksto&cka, społeczność naukowo itd. W naukach o języku pojawiają się terminy społeczność (wspólnota) jępykowa. komunikacyjno (komunikatywna) i Jys* htr$\wna.

•sc dBę-rugrssa-

Zróżnicowano w ewnętrznia społeczeństwo stanowi pewną ca ki d\\ a rodzajom porządków. Jeden opiera się r.a użyciu rożnych : musu •, regulacji stasowanych przede "wszystkim przez zaastwo. i r.o wrą zależności osiągane przez uznanie pewnych w aztosci. acta zaczcw aa. czy li elementów kultury ake wspólnych Kulturo -

1 '■ P®®

^K0 wytwory matename i symboliczne i kultura zoókkncwizowi por Szczepański 1970, Kmita 19S5 Kłoskowska *9'91 Ł "** wymiarów kultury (por. aspekty: genetyczny, historyczny