WSP J POL30

Sytuacja języka ogólnopolskiego w XX wieku i problemy jego rozwoju

33

polskiego współczesnego i dawnego (Jana Łosia, Stanisława Szobera), liczne słowniki terminologiczne, kończy się praca nad wydaniem kolejnych tomów Słownika języka polskiego (tzw. warszawskiego), gromadzi się materiały do Słownika staropolskiego, wydaje się zabytki piśmiennictwa polskiego. Także niektórzy pisarze stają się gorliwymi propagatorami kultury języka -należał do nich Stefan Żeromski.

Centralnym ośrodkiem rozwoju kultur)’' (więc i języka) jest Warszawa, nie krępuje to jednak swobody form życia społecznego, rozwijającego się bez uciążliwej kontroli i dyrektywy państwa, nie łączy się z centralizacja kultur)' języka. Oto np. najpotężniejszy koncern prasowy tego okresu znajduje się nie w stolicy, lecz w Krakowie, stanowi własność prywatną i realizuje własną politykę językową, nawet nie poddając się ogólnopaństwow'ej reformie ortograficznej z 1936 roku!

Rok 1939 - ostatnia dekada XX wieku

Polityczne i społeczne warunki rozwoju języka ogólnopolskiego. Linie rozwojowe zarysowane w poprzednim okresie ulegają załamaniu. Pięcioletni okres wojny i okupacji znów uniemożliwia pielęgnację języka ogólnego; na terenach wcielonych do Rzeszy język polski zaczyna być nawet tępiony. Polszczyzna narażona jest na silne wpływy niemieckie i rosyjskie; grozi jej też ogólne obniżenie poziomu i zawyżenie zakresu społecznego użycia, a to na skutek ograniczenia lub zupełnego zniesienia nauki języka polskiego w szkole, powszechnej redukcji wykształcenia, skurczenia się do minimum wydawnictw w języku polskim i ogólnie katastrofalnego stanu kultur)’. Dodajmy do tego trudne warunki bytowe ludności polskiej, zwłaszcza inteligencji, szczególnie przez okupantów prześladowanej. Masowe przesiedlenia i wywózki osłabiają żywioł polski na terenach Wielkopolski, Śląska, Pomorza i Kresów Wschodnich, wreszcie w wyniku powstania warszawskiego zniszczone zostaje przedwojenne centrum kultury i języka - Warszawa.

Powstanie nowego państwa polskiego (1944-1945) połączone jest z dalszymi wielkimi zmianami społeczno-politycznymi. Ludność z Kresów Wschodnich zostaje przesiedlona na tereny tzw. Ziem Odzyskanych - na zachodzie i północy, gdzie zresztą osiedla się również ludność z innych stron Polski. Polska staje się krajem niemal jeduonarodowym, dawne kontakty z językami ukraińskim, białoruskim, litewskim czy jidysz zanikają lub zostają znacznie ograniczone.

Dokonują się też ogromne zmiany społeczne jako wynik rewolucji społecznej i polityki ówczesnych władz, stawiających sobie za cel m.m. uprzemysłowienie kraju. Powstają wielkie ośrodki przemysłowe i miejskie zasilane