• Żeromski popierał program „obrony czynnej” sformułowany przez Zygmunta Miłkowskiego
• Jeż: przeciwko lojalizmowi stańczyków, kierunkom ugodowym w Królestwie opowiadając się za liberum konspiro, proponując utworzenie skarbu narodowego na cele przyszłej walki zbrojnej
• Żeromski + Maciejewski: teza o odrębności narodowej Polaków - nie spotkał się ten pomysł z aprobatą Kół (wymienione wyżej)
• Kultura: ocena Sienkiewicza, Prusa, Orzeszkowej, Dygasińskiego; malarstwo: Grottgera, Matejki, Chełmońskiego...
• Recepcja idei społeczno - politycznych
III. EWOLUCJA ŚWIATOPOGLĄDOWA AUTORA „DZIENNIKÓW”
• „Dzienniki” jako dokument osobistego rozwoju pisarza
• „Dzienniki” w sposób wyjątkowy w całej literaturze polskiej drugiej poł XIX wieku ukazują dzień po dniu proces formowania się osobowości pisarskiej autora „Syzyfowych prac”. Proces ten obserwować można na kilku płaszczyznach
1. ideologicznej - punktem wyjścia był tradycjonalizm wiary katolickiej i szlacheckiego wychowania młodego pisarza. Dom rodzinny Żeromskiego to dom biednej szlachty niewiele różniący się od gospodarstw chłopskich; stąd solidarność z chłopami od wczesnego dzieciństwa. Wiele przejawów pobożności autora w tekście
2. Wolnomyślicielstwo - pod wpływem min Gustawa Bema
3. Miłość do Heleny Radziszewskiej, młodszej siostry macochy pisarza, kobiety zamężnej i matki kilkorga dzieci.
4. pobyt w Warszawie - pozytywistyczne hasła - rodzi się autor - społecznik. Solidaryzm narodowy wkrótce nabiera cech utopijnych
• Wiele scen w Dziennikach dowodzi bystrej obserwacji antagonizmów między chatą włościańską a dworem oraz bezwzględnego wyzysku ekonomicznego chłopów.
• Wstawiennictwo za unitami którzy wykazywali bierny opór przeciw nakazom władz carskich o nawracaniu ich przemocą na prawosławie.
IV. ROZWÓJ ŚWIADOMOŚCI ESTETYCZNEJ
• Zaczynał swą drogę twórczą od naśladownictwa. Szkolne wiersze - echo drugorzędnych pisarzy romantycznych. Z romantyzmu - kierunek zainteresowań historycznych. Także liryki osobiste.
• Wpływ Bema - galeria bohaterów historycznych: Kościuszko, Ściegienny, Garibaldi itd. najczęściej wspominani.
• Później stosuje do siebie określenie Nieżdanowa - „romantyk realizmu”
• Nie toleruje reprezentantów zasady tendencyjności w sztuce spod znaku „Prawdy” i „Przeglądu Tygodniowego” . Pisze o Świętochowskim którego poważał, że ten kierunek doprowadził do absurdu, że w utworach nie ma żadnej prawdy. Żeromski przez pewien czas - obiektywny naturalista