41535

-    ogromna ilość niewolników doprowadziła do uchwalenia dwóch ustaw ograniczających wyzwolenia (lex Fufia Caninia (2 r. p.n.e.) i lex Aelia Sentia (4 r. n.e.))

-    pierwsza ograniczała liczbę niewolników wyzwalanych w testamencie

-    druga dotyczyła ograniczeń wieku

-    senatusconsultuni Silanianum (10 r.) dotyczyło przesłuchaniu na torturach i ukaraniu śmiercią niewolników, których właściciel został zamordowany w domu

-    senatusconsultum Claudianum określało Rzymiankę, która współżyła z niewolnikiem również za niewolnicę, jak i urodzone przez nią dziecko

4.3    Ustawodawstwo małżeńskie Augusta

-    Iex Iulia de adulteriis coercendis - (18 r. p.n.e.) karane było utrzymywanie stosunków pozamałżeńskich

-    Iex Iulia de maritandis ordinibus - (18 r. p.n.e.) mężczyźni (25-60 lat) oraz kobiety (20-50 lat) musieli pozostać w iustum rnatr imonium

-    lex Papia Poppaea - nakaz posiadania przynajmniej jednego wspólnego dziecka w danym związku

4.4    Sytuacja ekonomiczna w okresie pryncypatu

-    nastąpił wyjątkowy rozwój ekonomiczny państwa

-    głównym źródłem dochodu było rolnictwo

-    rozwijało się rzemiosło, wyroby ceramiczne, naczynia metalowe, wyroby szklane

-    kwitł handel międzynarodowy

4.5    Finanse w okresie pryncypatu

-    skarb państwa (aerarium popali Romani) znajdował się w świątyni Saturna (stąd aerarium Saturni), wpływały do niego dochody z prowincji senackich

-    do skarbu cesarskiego (fiscus Caesaris) wpływały dochody z prowincji cesarskich

-    skarb wojskowy był zasilany z podatku spadkowego i podatków obrotowych

-    skarb prywatny cesarza {patrymonium Caesaris) zasilały dochody z kopalń, spadków bezdziedzicznych, skonfiskowanych majątków

-    podatki bezpośrednie: gruntowy (pobierany w prowincjach), pogłówny (od każdego obywatela prowincji), spadkowy (obciążający wszystkich dziedziczących duże spadki)

-    podatki pośrednie: od sprzedanych towarów, domów, gruntów, niewolników, prostytucji

-    cła: pobierane za wwożenie towarów z prowincji, opłaty celne za korzystanie z mostów, portów, dróg

-    wydatki obejmowały zaopatrzenie armii, utrzymywanie wysłużonych żołnierzy, opłacanie aparatu administracyjnego, utrzymanie dwom, utrzymywanie proletariatu, rzeczy kultu, igrzyska, roboty publiczne, budowle

4.6    Źródła prawa w okresie pryncypatu

-    zgromadzenia ludowe traciły na znaczeniu, więc ich ustawy nie były już tak ważne

-    szczególne znaczenie dla źródłem prawa w pryncypacie mają uchwały senatu (senatusconsultuni)

-    swoją ważną funkcję utrzymały edykty a ich treść została ujednolicona i uporządkowana przez cesarza Hadriana i jurystę Salviusa Iulianusa (stąd nazwy edyktów: edictum perpetuum, edictum Hadrianum, edictum lulianum, edictum Sahianum)