42073

Materialne i formalne gwarancje wolności i praw jednostki

Pod pojęciem gwarancji praw jednostki należy rozumieć czynniki i środki służce zapewnieniu ich realizacji. W nauce prawa przyjęto różne podziały gwar ancji praw jednostki:

Do często występujących typologii gwarancji należy ich podział na: gwarancje materialne i formalne. Te pierwsze w nauce prawa w państwach realnego socjalizmu rozumiane były jako ogól czynników i środków warunkujących w danym systemie społecznym realizacje praw jednostki (np.: stosunki własnościowe, kulturę polityczną społeczeństwa, tradycje).

Gwarancje formalne (prawne lub instytucjonalne) to całokształt środków prawnych i środków o charakterze instytucjonalnym, które państwo stworzyło i stosuje dla zapewniania realizacji praw jednostki. Niektórzy dzielą gwarancje formalne na pośrednie i bezpośrednie Ta pierwsza grupa nic jest nakierowana przede wszystkim na zapewniane przestrzegania praw jednostki, ale należące do niej gwarancje przyczyniają się do tego, gdyż stwarzają możliwość oddziaływana jednostek na państwo (np.: prawa polityczne), albo też tak określają zasady funkcjonowania i organizacji organów państwowych, aby ułatwić realizację praw jednostki (np.: zasada podziału władzy, zasada niezawisłości sędziów).

Gwarancje bezpośrednie mają przede wszystkim za zadanie zapewnienie pełnej realizacji praw jednostki Można do nich zaliczyć między innymi: kontrolę konstytucyjności ustaw, sądownictwo powszechne i administracyjne, instytucję ombudsmana. Wychodząc z tego założenia L. Wiśniewski zaproponował podział gwarancji praw jednostki na:

1. Gwarancje ustrojowe - obejmują najważniejsze zasady konstytucyjne określające ustrój państwa oraz wywierające równocześnie najbardziej znaczny wpływ na treść oraz na zabezpieczenie praw jednostki.

2. Gwarancje prawno - instytucjonalne • tworzą one:

a)    reguły obowiązujące w procesie normatywnego kształtowania praw i wolności obywatelskich

b)    system ochrony i kontroli przestrzegania praw i wolności

c)    normy i instytucje gwarantujące dochodzenie praw i wolności obywatelskich w postępowaniu administracyjnym i sądowym

3. Gwarancje społeczne i normalne - są to instytucje społeczne i stany faktyczne stymulujące przestrzeganie norm moralnych i prawnych

•l.Gwarancje materialne - obejmują dobra mataialne umożliwiające jednostce korzystanie z przysługujących j ej praw.

Zagr ożenia i naruszenia praw jednostki

Zagrożenia praw jednostki są to czynniki ograniczające całkowicie możliwości ich realizacji tę w mniejszym albo większym stopniu utrudniające. Ze względu na wielorak ość zagrożeń, różny stopiai icli intaisywności, zakres itp.: nie jest możliwe wyczerpujące przedstawienie wszystkich z nich. Nieustanny rozwój cywilizacji prowadzi stale do powstania nowych zagrożai.

Naruszenia praw jednostki występuje wtedy, gdy jakiś podmiot całkowicie lub częściowo ogranicza możliwość ich realizacji działając w sposób niezgodny z prawem. Samo działanie powodujące naruszenia może przybierać różne formy, ale musi być to działanie, a nie np.: jego zamiar. Pojęcie naruszana należy także rozszerzyć na te wypadki, gdy dany podmiot był prawnie zobowiązany do działania, a mimo to jego odmówił bądź też nic działał w pełnym zakresie przewidzianym przez prawo.