42306

w architekturze rzymskiej, stąd przejęta przez chrześcijaństwo. Apsydy półkoliste występowały od wczesnego chrześcijaństwa do romanizmu. Gotyk stosował przeważnie wieloboczne zamknięcia naw, czasem są też określane mianem apsyd.)

Bazylika to kościół, ma nawę główną wyższą niż nawy boczne - mogą być okna nad nawami bocznymi. W okresie gotyku modne stały się nawy halowe. W stylu romańskim nawa główna ma płaski strop, a nawy boczne czasem posiadają sklepienia, ale raczej płaskie stropy. Łuk romański jest łagodny (gotycki jest ostry). Sklepienie krzyżowe - są to dwa sklepienia łukowe, które się krzyżują.

Detale romańskie:

-    portal - ozdobne obramowanie wejścia

-    otwory glifione - otwór węższy od zewnątrz

-    podwójne okienka przedzielone kolumną lub filarkiem (podwójne - biforium, potrójne -triforium)

-    głowica kostkowa

-    fryz arkadkowy

-    lizeny (paski na murze)

-    empory (balkoniki nad nawą boczną)

-    bazy przy kolumnach mają czasem cztery żabki (takie listki) - starsze raczej nie mają, nowsze mają

Glif- ukośne ścięcie krawędzi. Dla elementu budynku - np. słupa, filaru, belki tzw. fazowanie. Przy otworze okiennym (czasem drzwiowym) ukośne poprowadzenie ościeży (powierzchni poprzecznej do płaszczyzny muru przy otworze okiennym lub drzwiowym) - glifowanie. Glifowanie przy otworach okiennych pozwala na lepsze oświetlenie wnętrza.

Lizena - płaski, pionowy występ w murze zewnętrznym. Ma znaczenie konstrukcyjne -występuje w miejscu narażonym na działanie rozporu (sił rozpierających) czyli w osiach, w których po stronie pomieszczenia przypadają łuki od sklepień. Lizena różni się od pilastra tym, że nie ma głowicy ani bazy. Układ lizen i rytm podziału pomieszczenia na przęsła zazwyczaj się pokrywa. Lizeny są charakterystyczne dla architektury romańskiej. W okresie wczesnoromańskim (XI - XII w.), w budownictwie z cegły występuje połączenie wąskich lizen prowadzonych przez całą wysokość budynku w połączeniu z arkaturą - tzw. lombardzki układ.

Em pora (niem. Empore), chór muzyczny - element występujący najczęściej w kościele, rodzaj trybuny. Galeria wsparta na kolumnach lub filarach, otwarta do wnętrza kościoła. Umieszczona nad nawami bocznymi - tworząca osobne pomieszczenie dla np. kobiet, zakonników. Umieszczona nad kruchtą lub pomiędzy nawą a prezbiterium - przeznaczona na ogół dla śpiewaków i instrumentów muzycznych (najczęściej są to organy). Empora mogła okalać też cały kościół. W budownictwie świeckim budowano empory w salach zamkowych dla chóru i kapeli.