42696

Opi.uow.inir M«m R/es/iłrk

Podobnie marzycielsko i namiętnie jak Delfinę traktował średniowiecze. Rycerski i średniowieczny egotyzm to ulubiony teatr marzenia u Krasińskiego. Nie bez powodu mówi się tu o teatrze. Marzenie o „byciu gdzie indziej” zrodziło tak powszechny w romantyzmie liistoryzm, upodobanie do kostiumów, masek. Romantyczny historyzm łączył się w sposób szczególny z rycerskim kostiumem, dając w rezultacie spotęgowaną kulturę maski. Do „udawania” dołączało się ostentacyjne „przebranie”. Teatralizacja marzenia czy fantazmatu stawała się najważniejszym rysem wypowiedzi i zachowań romantycznych=> rodzaj ekspresjomzmu psychicznego, oplatanie się wokół czegoś obcego, cudzego i tendencja do zatracania jakiegokolwiek własnego świata.

Nowa sytuacja „przebranych za rycerzy”, wskutek nowych zagrożeń ich statusu społecznego, zwłaszcza po Rewolucji Francuskiej, potęgowała konieczność organizowania masek w celu utrzymania swego idealnego obrazu w świadomości „dołów”. „Góra” zmuszona była do budowania coraz to nowych barier. Etos ten miałby więc być reakcją na zagrożenie.

>PAN1BOVARYIŹEBRAK<

Flaubert przedstawił w „Pani Bovary” ironiczną tragedię marzącej duszy romantycznej. Emma Bovary jest ofiarą książek i marzeń z nich wysnutych. Georges Buraud pisze, że „Maski są zatrzymanymi marzeniami” i odpowiednio „marzenia są to przelotne maski w ruchu, maski płynne, które rodzą się, odgrywają swoją komedię lud dramat i umierają”. Interpretacja masek znajduje się więc niedaleko od interpretacji marzeń. Twarze opisane przez powieściopisarzy są maskami, które może przybrać i przybiera czytelnik.

Jean Malign on sądzi, że nikt poza Flaubertem nie napisał równie perfidnego zdania o duszy romantycznej: ,,odrzucała[Emma] jako zbędne to wszystko, co w danej chwili nie mogło być pokarmem dla jej serca”. Przypisywał tutaj istotne znaczenie różnicy między całkiem pasywną emocją, a „uczuciowością, która powinna tworzyć”. Pani Bovary natomiast miała „naturę raczej uczuciową niż artystyczną”.

Flaubert bezwzględnie potępiał fałsz ówczesnego życia społecznego, traktując owo zakłamanie, jako „następstwo romantyzmu, przewagi namiętności nad formą i natchnienia nad regułą”. Mowa tu stale o rozłewności uczucia, które nie może osiągnąć formy i rygoru prawdziwie artystycznego. Artyści romantyczni nie okazali się w rozumieniu Flauberta do końca prawdziwymi artystami: byli na to zbyt kobieco uczuciowi. Ale pani Bovary z kolei objawiała wiele cech mężczyzny. Wg Baudelaire na pierwszym miejscu jest to wyobraźnia-zdolność największa i tyrańska, zdolność działania w myśl marzenia.

Wkraczamy tutaj w kwestię płci pani Bovary i romantyzmu. Wiąże się to ona ściśle z marzycielstwem. Po klęsce w wojnie 1870/71 r. upowszechniło się przekonanie o autokompromitacji romantyzmu wskutek okazanej przezeń niemęskiej słabości. Drażnił on wtedy swoją kobiecością, kobiecą skłonnością do lirycznego, nerwowego rozmarzenia.

Stosunek Flauberta do marzycielskiego romantyzmu był dość dwuznaczny. Raziła go „pośredniość” tego stylu, tak łatwo narażająca się na kicz. Działo się tak, jakby dusza romantyczna nie mogła dotknąć czegokolwiek, nie przekształcając tego w kicz, z jego brakiem hierarchii wartości, z jego pstrą- nazywaną malowniczą-różnorodnością, z jego pomieszaniem stylów. Brak dystansu, rygoru i dyscypliny, czysto emocjonalna żądza pochłaniania wszystkiego, co spodobało się romantycznemu marzeniu, musiały powodować podobne konsekwencje. Ale zarazem okazało się zrozumiałe, gdyż, jak wyznaje, „i ja miałem swój okres nerwowości, sentymentalizmu i noszę piętno tego na karku”.

>UCIECZKA, WALKA, IRONIA<

Kontrast ideału i życia potraktować należy jako jedną z osi, wokół których obraca się myślenie i zachowania romantyczne. Konwencje bywają rozmaite, tu wyliczamy tylko typologicznie najważniejsze:

-    postawa ewazyjna- kontrast ten budzi chęć do jak najczęstszego i najdłuższego przebywania „tam”. W dziedzinie zachowań społecznych mamy wówczas do czynienia z typem roztargnionego marzyciela.

-    postawa tyrtejska- kontrast ten inspiruje dążenie do zbliżenia marzenia do rzeczywistości, wcielenia ideału w życie. Jest to tym spiskowca, powstańca, rewolucjonisty, republikanka, radykała.

-    postawa ironiczna- kontrast ten powoduje przeświadczenie, że istota życia przejawia się w takich kolizjach. Pozostaje zatem ich artystyczne opanowanie poprzez artyzm różnego typufliteracki, życia, itp.)

W Polsce kilkakrotnie dochodziło do starć między ewazjonistami a tyrteistami.

>MESJANIZM- LOT MARZENIA WGLĄB<

W badaniach histoiyczno-literackich przyjęte bywa rozróżnienie na romantyzm orficki- skierowany w głąb oraz tyrtejski- dynamiczny, aktywistyczny, dążący na zewnątrz, do zmiany rzeczywistości, przekształcenia form

2