42702

Wiochami współczesnymi Machiavellemu. Realistyczne pokazanie gdzie leżą źródła bezsilności Wioch wobec obcych najeźdźców i jak można odzyskać siłę.

Celem było przekształcenie Wioch w podmiot działań politycznych. Pytanie o przyczyny słabości Włoch skłoniło go do zostania liistorykiem. Elementem łączącym liistorię z polityką była dla Machiavellego powtarzalność sytuacji, w których znajdują się społeczeństwa. Jeden z mistrzów Machiavellego - Polibiusz skonstruował teorię, że tylko czyste formy ustrojowe wyrodnieją i prowadzą do upadku Konieczne jest więc icłi łączenie i adaptacja. Machiavelli przejmuje tę doktrynę, nie traktując jej jednak fatalistycznie, a szukając przyczyn. Wypływało to z innego poglądu Machiavellego:    liczba

elementów-składników rzeczywistości jest ograniczona, muszą się więc powtarzać z pewnymi modyfikacjami oczywiście. Jeżeli więc znamy elementy możemy przewidywać tworzące się z nich sytuacje i im przeciwdziałać łub ewentualnie wspomagać je. Historiozofia Machiavellego jest więc pozytywna.

Zespół pojęć jakimi operował mają swe źródło w republikańskiej myśli politycznej Florencji. Powstałej u schyłku średniowiecza przekształcającej cały szereg elementów myśli politycznej tamtych czasów i łączącej je z myślą polityczną republikańskiego Rzymu. Te podstawowe pojęcia to: człowiek, konieczność (necessita), los (fortuna).

Obraz natury ludzkiej jest u Machiavella ponury. Jednak nie twierdzi on że ludzie są źli z natury, ale zła upatruje wśród wielkich mas w pewnych epokach historycznych. Znajdując przyczyny zła można przekształcić cechy społeczeństwa (jego decydującej grupy) tak, że przeważać będzie dobro. Machiavelli zapoczątkował analizę zbiorowych cech moralnych i psychologicznych, zrelatywizował mit o nieuchronnej degeneracji i odradzaniu społeczeństw. Przekształcił antyczny mit wychowawczej funkcji państwa wiążąc go nie z nauczaniem abstrakcyjnej moralności, lecz z tworzeniem stosunków społecznych i politycznych, w ramach których prawdopodobniejsze jest że człowiek będzie istotą społeczną, a nie egoistycznym głupcem. Schemat toku myślenia Machiavellego:

•    złe instynkty przeważają - pesymizm

•    ich przewaga nie jest stała - relatywizm

•    można ich przewadze zapobiec - optymizm

•    może to zrobić tylko władca - materializm

•    który w złym otoczeniu nie może kierować się moralnością-makiawelizm

Stanami w których przeważają złe cechy są: szlachta i pospólstwo. Dla niego szlachta to pewien sposób życia, sytuacja społeczno - gospodarcza. W monarchii władca musi oprzeć się na szlachcie natomiast w republice trzeba szlachtę wytępić. Pospólstwo to coś innego niż lud choć mogą zaistnieć sytuacje gdy „niemal wszystko jest pospólstwem” . To masy nieposiadające, które jedynie pozór i sukces interesuje. Rządzić nim trzeba poprzez terror. O ile konflikty między ludem a szlachtą są groźne i usunąć je można jedynie poprzez wytępienie tej ostatniej, o tyle konflikty między ludem i plebsem (pospólstwem) są narzędziem i przyczyną wielkości państwa. Ma na myśli konkurencję i wolność w społeczeństwie burżuazyjnym. Jest przy tym przekonany iż instynkt ludu zawsze znajdzie właściwą drogę, a w każdym razie jest zdolny do poznania prawdy przekazanej przez mądrego przywódcę.

Fortuna-los jest zlaicyzowanym pojęciem opatrzności. Jej wyroki dają się częściowo przewidzieć jeśli chodzi o życie społeczne.

Machiavelli zarezerwował dla konieczności zasadnicze miejsce w dziejach. W oparciu o nią konstruował swe wskazówki polityczne dla władców. Punktem wyjścia dla średniowiecza było rozróżnienie dwóch rodzajów konieczności. Św. Tomek wyróżnił konieczność naturalną czyli absolutną (konieczne jest to co nie może nie istnieć) i konieczność celu zwaną także użytecznością (działanie w pewien sposób bez którego

2