4736

ustawami lub lei do Sadu Najwyższego o podjecie uchwały dot. interpretacji przepisów prawnych budzących wą*)lwoścl istotią lunkcja rzecznika praw obywatelskich jest wpływanie na poprawę przestrzegania prawa przez organy państwa. W tym celu przedstawia on sejmowi i senatowi coroczne sprawozdania ze swej działalności wraz z uwagami i wnioskami dot. stanu przestrzegania praw i wolności obywatel. Wnioski kierowane do rzecznika praw obywatelskich są wolne od opłat, nie wymagają zachowania szczególnej lormy, lecz powinien zawierać oznaczenie wnioskodawcy oraz osoby, której praw i wolności sprawa dot.. u także określać przedmiot sprawy.

34)    TERENOWE ORGAN Y ADMINISTRACJI RZĄDOWEJ

Zakres ich obejmuje jedynie określoną część terytorium kraju. np. województwo. W ramach terenowych organów administracji rządowej wyróżnia się również organy administracji o kompetencji ogólnej i organy o kompetencji szczególnej, które są podporządkowane poszczególnym ministrom (np. izby skarbowej I urzędy sktubowe podlegaj ą ministrom inansów, kuratoria oświaty -ministrowi edukacji narodowej). Terenowym organem administacji rządowej o kompetencji ogólnej jest wojewoda, czyli przedslawtciel Rady Ministrów w województwie.

35)    SAMORZĄDY TERYTORIALNE I JEGO ORGANY

• w gminie - zarząd gminy, na czele którego stoi wójt, burmistrz lub

prezydent miasta; • -wypowiecie - zarząd powiati, na czele którego stoi starosta powiali; . • -w województwie - zarząd województwa, na czele, którego słoi marszałek województwa. Oprócz ww. podziału organów adminisracji i śnie ją jeszcze inne, w tym min. podział na kolegiakie(\Mełoosobowe)i jednoosobowe organy adminisracj. Organy kolegiabie: decyzje zapadają w nim w drodze uchwały podjętej większością głosów. Organem kolegialnym jest np. Rada Ministrów. Organy te wykorzysuje się głównie, gdy sprawą o podstawowym znaczeniu jest dojrzałość decyzji. W organach kolegialnych decyzja może być znacznie dokładniej przemyślana i przed podjęciem poddana wszechstronnej analizie (trwa to dość długo). Kolegium ma z reguły jedynie charakter doradczy, ale organ jest zobowiązany przedstawić mu projekty ważniejszych decyzji i przed ich podjęciem wysłuchać opinii kolegium. Opinia ta nie jest wiążąca Organ podejmuje decyzje swobodnie i ponosi za nią pełną odpowiedzialność. Działanie takiego opiniodawczego zespołu zwiększ jednak wydatnie prawdopodobieństwo podjęcia vriaśdwcj dccyzj. Organy jednoosobowe: np. minister. Jest wykorzystywany na tych odcinkach zarządu państwowego, gdzie najważniejsza jest szybkość działania i operatywność organu, decydująca o skuteczności administrowania. Administrują one sprawnie, lecz prawdopodobieństwo podjęcia błędnej decyzji jest u znacznie większe.

36)    SĄDY-ST RU KTÓRA, ZASADY DZIAŁANIA

Zadaniem sądćw jest wymierzanie sprawłodlwośd (rozstrzyganie spraw cywilnych I karnych). Wykonując to zadanie sądy opierają się na przepisach prawa. Charakterystyczną cechą sądów, różniącą je od innych organów państwowych i znamionującą ich działalność, jest niezavwsk)ść (zasada niezawisłości sędziowskiej). Niezawisłość oznacza, że przy rozpętywaniu sprawy i wydawaniu orzeczenia sędzia jest niezależny. Nic podlega nkomu. nawet najwyższym organom państwowym, ma jedynie obcwwązek kierować się przepisami prawnymi. Mówi się więc, że .w zakresie orzekania sędzia podlega tylko ustawie*. Próby wpływu na sąd lub sędziego, próby wywierania na nich nacisku - są bezprawne i -podlegają karze. Niezawisłość sądów zagwarantowana jest w konstyticji i innych aktach prawnych. Dnigą charakterystyczną cechą sądów jest oparcie ich funkcjonowania na zasadzie insiancyjnośd. Zasada instancyjnośd polega na tym, że od wydanego orzeczenia każdej stronic przysługuje prawo odwołania się do sadu wyższego szczebla, czyli sądu drugiej instancji W skutek wniesienia odwołania następuje ponowne rozpa rżenie sprawy, skontrolowanie prawidłowości postępowania sądu pierwszej instancji i trafności wydanego orzeczenia Zapewnia to uniknięcie ewentualnych pomyłek, bardzo niebezpiecznych w dzialalnośd sądów. Sąd drugiej instancji może zaskarżone orzeczenie utzymać w mocy, zmienić lub uchylić i przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia sadowi pierwszej, instancji, nic może natomiast nakazać sądowi I Instancji wydania orzeczenia o określone treśd. Kontrola instancji następuje tylko na skutek wniesienia odwołania. Sąd n_ instancp nie sprawdza prawidłowości orzeczenia z urzędu. W polskim sadownictwie rozpatywanie spraw opiera się obecnie na systemie rójinstancyjnym. Od orzeczenia rozstrzygającego sprawę każda ze skon może wnieść apelację do sądu bezpośrednio wyższego szczeblem. W większości spraw od orzeczenia sądu n instancji strony mogą wnieść kasację do Sądu Najwyższego. Wyrok prawomocny, a więc taki, od którego nic przysługuje odwołanie, stwarza tzw. Powagę rzeczy osądzoną. Sądy dzidą się na: a) sady powszechne, b) szczególne. Kompetencje sądów szczególnych są w przepisach proceduralnych wyraźnie określone, natomiast sądy powszechne rozpatrują wszysfcio pozostałe sprawy. Podstawową rdę odgrywają sądy powszechne: rejonowe, wojewódzkie i apelacyjne. Najwyższym organem sądowym jest Sąd Najwyższy, zarówno w odniesieniu do sądów powszechnych, jak i szczególnych.

37)    SĄD NAJWYŻSZY

Jest naczelnym organem sądowym w Rzec/ypospoilej Polskiej. Ma on różnorodne zadania, na przykład: a) nadzoruje działalność innych sądów w zakresie orzekania, b) jako sad III instancp rozpoznaje kasacje w sprawach cywinych od orzeczeń wydanych w II instancji przez sądy apelacyjne; c) rozpoznaje kasacje w postępowaniu karnym (ale nie jako sąd ID instancji, gdyż kasacja w tym postępowaniu jest nadzwyczajnym środkiem odwoławczym); d) rozpoznaje rewizje nadzwyczajne od orzeczeń Naczelnego Sądu Adminisracyjiego, c) podejmuje uchwały w edu wyjaśnienia przepisów prawnych budzących wąlpltwośb w praktyce, f) rozpatruje wnioski o przedłużenie tymczasowego aresztowania. Sądy są adminisracyjiie podzielone na wydziały, zajmujące się rozpoznawaniem spraw określonego rodzaju, np. wydział cywilny, kamy. rodzinny. Sąd Najwyższy dzieli się na Izbą Admriłsracyjrią, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych. Izbę Cywilną, Izbę Kamą oraz Izbę Wojskową. Pracami Sądu Najwyższego kieruje Pierwszy Prezes SN, powoływany przez Prezydenta RP na sześcioletnią kadencję spośród sędziów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego Sad Najwyższy może rozpoznawać sprawy w składzie 5, 7, a nawet całej izby sędziów zawodowych.

38)    PROKURATURA - ORGANIZACJA KOMPETENCJE ZASADY DZIAŁANIA

Do kor rok przestrzegania prawa przez organy państwa, organy samorządu, różne jednostei organizacyjne, jak i obywatel powołana została grapa organów państwowych określanych nazwą .prokuratura. Obywatelom isnierie i funkcjonowanie prokuratury kojarzy się najczęściej ze ściganiem przestępstw, które to zadanie prokuratorzy realizują m.in. poprzez prowadzenie postępowania przygotowawczego, nadzorowanie postępowania przygotowawczego prowadzone przez Poleję lub

2