6552

metody organizacji pracy, produkcji, być oparciem dla feudalnego systemu eksploatacji. Autor w swej analizie przyjmuje jednoznacznie i stwierdza, że reforma odniesie sukces tylko wtedy, gdy szlachta zostanie poddana edukacji bardziej ogólnej oraz poszerzonej o wiedzę obejmującą w owym czasie. Poznajemy wybitne osobowości tamtego czasu, które wywarły wpływ na kształt nowego szkolnictwa w Rzeczypospolitej, zaliczyć do nich możemy; Bartłomiej Roland, Louis- Rene' de la Chalotais, pisarze polskiego Renesansu - Andrzej Frycz Modrzewski, Szymon Marycki. Nad pracami ustawodawczymi dotyczącymi organizacji szkolnictwa czuwali Senator Joachim Chreptowicz i poseł Ignacy Kurzeniecki. Te osobowości przyczyniły się do zatwierdzenia kompromisowej ustawy sejmowej powołującej „Komisja do Edukacji Młodzieży Narodowej Szlacheckiej pod protekcją króla, w której ma przewodniczyć biskup wileński lub pierwszy z rzędu komisarz” [str.13]. Komisja Edukacji nosiła wszystkie cechy sensu stricte ministerstwa oświaty, pierwszego w ogóle w Europie. Do Komisji „potrzebni tu byli ludzie nie tylko światli i zdolni, ale i prawi” do nominacji ośmiu z nich otrzymał Król Stanisław August wysoko oceniany przez autora, dzięki jego zasługom. Dobór ich przez Augusta świadczył o jego wielkiej rozwadze politycznej, ponieważ do kolegium nowej magistratury powołał następujące osoby; Ignacy Masalski biskup wileński, Michał Poniatowski młodszy brat króla, August Sułkowski wojewoda gnieźnieński, Ignacy Potocki pisarz litewski, Adam Czartoryski generał ziem podolskich, Andrzej Zamoyski kawaler Orderu Orła Białego, Antoni Poniński. W następnych latach zwiększono liczbę komisarzy o cztery osoby byli nimi: Franciszek Bieliński, Andrzej Makranowski marszałek sejmu, Hiacenty Małachowski koronny referendarz i bardzo istotny Stanisław Konarski, który ze swoimi współbraćmi z zakonu przystąpił do uzdrowienia oświaty w Rzeczypospolitej.

Następny rozdział poświęcony jest „Krystalizowanie się organizacji i struktury nowego systemu oświaty” gdzie autor porusza problemy, z jakimi borykała się Komisja Edukacji Narodowej. W 1773 roku mocą sejmu powołano Komisję Rozdawniczą i Komisję Sądowniczą niestety one to wprowadziły realne zagrożenie zahamowania a nawet zaniechania rozpoczętej reformy oświaty. Liczne malwersacje Komisji Rozdawniczej spowodował, że majątek edukacyjny stopniał o jedną trzecią, a komisje sądowe były zbyt niedołężne i stronnicze. Dzięki energii Michała Poniatowskiego i poparciu króla udało się na sejmie w 1776 roku doprowadzić do rozwiązania Komisji Rozdawczej i Komisji Sądowniczej oraz przeforsować ustawę o uprawnieniu Komisji Edukacji do zarządzania majątkiem pojezuickim. Trafnym posunięciem jak analizuje autor było osobowe powierzenie finansów K.E.N. za te fundusze odpowiadali Karol Lelewelów jako generalny kasjer [str. 25] oraz Franciszek Bieliński i Andrzej Zamoyski. Komisja Edukacji Narodowej rozpisała konkurs na