6582

przystosowywania się negatywnego ludzi do otaczającej rzeczywistości. Krok po kroku ludzie coraz liberalniej traktują zjawiska jeszcze niedawno uznawane za niekorzystne czy wręcz patologiczne.

Polska lat 90-tych to kraj nie tylko wielkich zmian ustrojowych i gospodarczych. Nikogo już nie dziwi ubóstwo i bieda innych, żebractwo i włóczęgostwo, korupcja i przestępczość, wielkie i małe malwersacje, handel kobietami i dziećmi, picie alkoholu, palenie papierosów i używanie narkotyków przez dzieci, prostyfticja jawna i zaka-muflowana, a także pranie brudnych pieniędzy, powstawanie szarej strefy i warstw oligarchicznych, przestępczość polityczna i przeciwko podstawom bezpieczeństwa państwa. Tempo zmian jest tak zawrotne, a szum informacyjny tak skuteczny, że trudno przejmować się sprawami wielkimi, za to wiele czasu poświęca się na sprawy małe i nie-istotne. Wartości ludzkie zmieniają się szybciej, niż można sobie to wyobrazić. Bliscy sobie ludzie z dwóch kolejnych pokoleń przestają siebie rozumieć. Następuje atomizacja i wyobcowanie jednostki, na rzecz powstawania "świadomości globalnej", ludzie kierują się zasadą przyjemności i interesownością. Stosunki międzyludzkie ulegają deper-sonalizacji, więzi emocjonalne podlegają stępieniu, układy międzyludzkie urzeczowieniu. Człowiek doświadczył tego, że stał się nie tyłko podmiotem, ale i przed-miotem stosunków międzyludzkich. Klasyczna dysfunkcja struktur społecznych ulega zmianie na rzecz patologizacji życia społecznego. Pojawiają się nie tylko takie zjawiska jak niepohamowana pogoń za karierą i dobrobytem, która skutkuje egoizmem, depre-cjacją podstawowych wartości społecznych, a także apatia, zniechęcenie, frustracja i bierność jednostek. Człowiek jako człowiek coraz mniej się liczy, chyba że jest obiek-tem manipulacji finansowych, politycznych czy światopoglądowych.

Należy jednak pamiętać, że w każdym społeczeństwie istnieje pewna grupa zjawisk uważanych za szkodliwe i anormalne. Szkodliwość tych zjawisk, jak również przekonanie o ich szkodliwości może być bardziej lub mniej powszednia, co wynikać może z wielości systemów normatywnych istniejących w danym społeczeństwie, a kształtujących system moralny jego członków. Duży wpływ na powstawanie tych zjawisk ma występująca rozbieżność w systemach normatywnych, obowiązujących w danym społeczeństwie oraz to, który z tych systemów dla danej społeczności ma nadrzędne znaczenie. Istnieje wiele koncepcji zagadnień nazywanych mianem problemów społecznych.^A Jedną z nich jest perspektywa patologii społecznej. W związku z tym przez patologię społeczną należy rozumieć ten typ funkcjonowania jakiegoś systemu społecznego, ten rodzaj zachowań, ten typ instytucji, który pozostaje w zasadniczej, nie dającej się pogodzić sprzeczności ze światopoglądowymi wartościami, które w danej społeczności są akceptowane⁷^

W literaturze przedmiotu można też spotkać się z tym, że zjawiska patologiczne to odchylenie od normalności będącą funkcją jakiegoś systemu aksjonormatywnego, zwią-zanego ze szkodą i społecznymi kosztami.^A Zjawiska patologiczne to: