7794

popyt na usługi portu odnośnie eksportu towarów wytworzonych lub wydobytych w kraju ale także odnośnie importu rożnego rodzaju dóbr za pośrednictwem portu. Tak więc ilość masy towarowej, która jest w obiegu handlu zagranicznego danego kraju i która przewożona jest drogą morską, jest głównym czynnikiem stanowiącym o wielkości masy ładunkowej obsługiwanej przez dany port. Należy tutaj również zaznaczyć, iż duży wpływ na zapotrzebowanie na usługi portowe ma stopień rozwoju przemysłowego zaplecza. Zakłady przemysłowe mogą bowiem importować surowce potrzebne do produkcji lub eksportować gotowe wyroby drogą morską, co może mieć istotny wpływ na masę ładunkową przechodzącą przez port.

Następnym czynnikiem wypływającym na rozmiar wymiany towarowej zaplecza portu z zagranicą jest objętość obrotów handlu zagranicznego danego zaplecza. Objętość ta uwarunkowana jest przede wszystkim „wielkością produktu krajowego brutto danego państwa, a następnie charakterem i skutecznością polityki handlowej jego centrum gospodarczego, która ma zwykle na celu popieranie eksportu i ograniczanie importu własnej gospodarki." Jednak także i działalność rożnego rodzaju międzynarodowych organizacji handlowych, tak jak i międzynarodowych porozumień gospodarczych, np. WTO mają bardzo duży wpływ na charakter i strukturę działalności handlowej kraju z zagranicą.

Wreszcie ostatni element jakim jest położenie portu względem jego zaplecza. Położenie portu ma kluczowy wpływ na kształtowanie się parametrów kosztowych i czasowych transportu do i z portu. Korzystne jest oczywiście, jeżeli port mieści się w niedalekiej odległości od centrów gospodarczych zaplecza, np. dużych ośrodków przemysłowych.

1.2.2. Konkurencyjność portu na rynku usług portowych

Wg Stanisława Szwankowskiego do najważniejszych czynników wpływających na konkurencyjność portów morskich należą:

położenie geograficzne,

połączenia transportowe z zapleczem lądowym, jakość usług portowych, ceny usług portowych, telekomunikacja,

stabilność społeczno-ekonomiczna.

Ponieważ rozważanym w niniejszej pracy problemem jest dostępność transportowa portów morskich, tak więc w dalszej części rozpatrywane będą pierwsze cztery czynniki wpływające na ich konkurencyjność. Położenie geograficzne portu morskiego jest jedynym czynnikiem naturalnym, który w bardzo wysokim stopniu decyduje o jego konkurencyjności. W pracach z zakresu geografii transportu morskiego możemy znaleźć następujące wytłumaczenie tego aspektu:

„Czynniki o charakterze geograficznym, które wpływają na lokalizację portu można sprowadzić do trzech zasadniczych grup:

1.    położenie portu z punktu widzenia warunków naturalnych na wybrzeżu i podejściu do portu,

2.    położenie w stosunku do zaplecza,

3.    położenie w stosunku do przedpola."

Tutaj należy wytłumaczyć pojęcie przedpola, które jest pojęciem z geograficznego punktu widzenia przeciwstawnym do wcześniej omawianego już zaplecza. Ujmując przedpole portu globalnie, można by stwierdzić, że są to wszystkie inne porty świata, czyli cały obszar znajdujący się przed danym portem. Wg Jerzego Zaleskiego obszar przedpola „oznacza zasięg wpływów portu na obszar lądowy oddzielony od portu przestrzenią morską, a więc obszar dokąd udaje się wywożony z portu ładunek i skąd przychodzi ładunek w porcie wyładowywany." Inaczej mówiąc, w punkcie 3. definicji położenia geograficznego portu morskiego jest mowa o położeniu portów konkurencyjnych w stosunku do rozpatrywanego oraz ogólnie o połączeniach morskich danego portu z innymi. Bliskie położenie konkurencyjnych portów nasila walkę o przejmowanie strumieni ładunkowych i jest tym samym motywacją do wysiłków inwestycyjnych portu oraz do jak najbardziej sprawnej obsługi klientów.

Dalszym czynnikiem wpływającym na konkurencyjność portu morskiego są połączenia transportowe portu z jego zapleczem i przedpolem. Należy tutaj wymienić takie elementy, jak: drogi państwowe, sieć kolejowa,

drogi wodne śródlądowe oraz

połączenia z siecią (wewnętrzną) obszaru portu.