7942

Region węzłowy (nodalny) obejmuje obszar wokół większego miasta lub zespołu miast i jest z nim związany układem stałych wzajemnych powiązań i dążeń, czyłi obustronnej wymiany ludzi, dóbr, usług lub informacji. Istotą regionów węzłowych jest zatem istnienie powiązań pomiędzy obszarami koncentracji działalności społeczno gospodarczej, a zasilającymi je i korzystającymi z dostępnych na ich terenie dóbr i usług obszarami peryferyjnymi. Granice takiego regionu wyznaczają zasięgi tych powiązań i ciążeń. Wiodącą rolę w tej koncepcji odgrywa centralna część regionu węzłowego. Charakteryzuje się na ogół ona relatywnie wysokim poziomem rozwoju i zagospodarowania oraz istnieniem sił skupiających (polaryzujących) zasoby ekonomiczne. Obszar centralny ma znaczenie głównie w łączeniu czynników wzrostu i absorbuje nie tylko własny potencjał, ale ściąga też najbardziej wartościowe elementy potencjału ekonomicznego z obszarów peryferyjnych, wyznaczając im funkcje stref żywicielskich i zaopatrujących głównie w siłę roboczą. Wspomniana polaryzacja nie oznacza braku w regionie węzłowym powiązań niespolaryzowanych (nie przebiegających przez ośrodek regionalny, a generowanych przez inne niż on miasta znajdujące się na terenie danego regionu). W związku z istnieniem powiązań niespolaryzowanych możemy wyróżnić typy regionu węzłowego:

•    jednoośrodkowy, o wyraźnej dominacji ośrodka regionalnego i silnej polaryzacji powiązań;

•    dwuośrodkowy, o wyraźnie zarysowanych dwóch układach spolaryzowanych powiązali Przy czym jeden z tych ośrodków skupia więcej powiązań lub powiązania ważniejsze (częstsze), co daje mu status ośrodka regionalnego;

•    wieloośrodkowy, o charakterze hierarchicznym;

•    rozproszony, o braku wyraźnie zarysowanego ośrodka regionalnego (region węzłowy w stadium rozwoju konkurowania poszczególnych ośrodków o prymat w regionie);

Podobnie jak w przypadku regionów strefowych, regiony węzłowe dzielą się na:

•    jednocechowe (regiony węzłowe proste), gdy ukazują jeden rodzaj powiązań, np. gdy zostały wyznaczone na podstawie zasięgu sprzedaży lokalnej gazety,

•    złożone (wielocechowe), gdy są regionami wyróżnionymi na podstawie powiązań pewnego typu, np. itsługowych, handlowych, produkcyjnych, informacyjnych lub w zakresie siły roboczej;

•    pełne, gdy zostały wyznaczone na podstawie analizy itkładu wielu różnorodnych powiązań ekonomicznych i społecznych.

Również w przypadku regionu węzłowego istnieje wiele zastrzeżeń wynikających z ogromnej trudności zbadania istniejących rzeczywiście w przestrzeni ekonomicznej powiązań (znaczny zasięg powiązali nakładanie się na podobne układy węzłowe generowane przez inne ośrodki, cliarakter sporadycznych bądź okresowych powiązali subiektywność w doborze powiązań poddawanych badaniom).

Region strefowy oznacza region charakteryzujący się jednorodnością pod względem produkcyjnym lub usługowym. Występuje on na obszarach o produkcji powierzchniowej (np. rolnictwo, leśnictwo).

Region strefowy (jednorodny, formalny, powierzcliniowy) to obszar homogeniczny w sensie genetycznym, a nie struktuiy przestrzennej (takie skojarzenie pojawia się często powodowane