9769

Strona 2 z 25

PRAWO RZYMSKIE

gdy pożyczona rzecz była wadliwa lub wyrządziła mu szkodę. Z tytułu kontraktu pożyczki można było się tylko domagać zwrotu pożyczonej sumy. bez odsetek. Strony umawiały się zazwyczaj o termin zwrotu pożyczki.

9)    UŻYCZENIE (coiiuiiondatuni)

Kontrakt realny polegający na daniu rzeczy przez komodanta w nieodpłatne użyczenie komodatariuszowi. w zakresie i na czas ustalony przez strony, bez prawa pobierania pożytków. Komodant był posiadaczem pomimo wydania rzeczy. Zobowiązanie to było dwustronne i niedoskonałe, opierało się one na zasadach dobrej wiary. Do ochrony komodanta shiżyła actio commodati directa, za pomocą której mógł się on domagać od komodatariusza pokrycia szkód w przypadku niezachowania przez niego szczególnej staranności. W przypadku używania rzeczy niezgodnie z jej przeznaczeniem komodatariusz odpowiadał z tytułu kradzieży.

—    precarium polegało na tym. iż na prośbę prekarzysty druga osoba zezwalała na używanie swojej rzeczy, ale tylko w granicach własnego upodobania.

10)    PRZECHOWANIE (deposinini)

Kontrakt realny dochodzący do skutku poprzez wręczenie przez deponenta rzeczy nichomej na przechowanie depozytariuszowi. Przechowanie rodziło zobowiązanie dwustronne niedoskonałe i w dobrej wierze. Depozytariusz był zobowiązany do nieodpłatnego troszczenia się o oddaną mu na przechowanie rzecz. Odpowiadał jedynie za podstęp i ciężką winę. W razie używania rzeczy zdeponowanej ponosił odpowiedzialność za kradzież używania. Skarga deponenta, zwana actio depositi directa. prowadziła oprócz zasądzenia pieniężnego także do infamii. Depozytariusz mógł dochodzić poniesionych wydatków i ewentualnych szkód za pomocą actio depositi contraria. Oprócz normalnego depozytu znane były 3 jego odmiany:

—    depozyt konieczny - dochodził do skutku w przymusowych okolicznościach dla deponenta (np. pożar)

—    depozyt nieprawidłowy - przedmiotem były rzeczy zamienne (pieniądze), a depozytariusz musiał wydać deponentowi taką samą ilość przedmiotu określonego genus

—    depozyt sekwestrowy - oddanie rzeczy spornej na czas procesu osobie, która odda ją po wygranemu

11)    PIGNUS - kontrakt zastawu ręcznego

Był to kontrakt bonae fidei, w którym zastawca wydawał zastawnikowi jakąś rzecz w posiadanie na zabezpieczenie istniejącego długu, a zastawnik zobowiązywał się zwrócić tę rzecz w razie spłaty długu lub też wydać zastawcy nadwyżkę ponad ten dług. uzyskaną ze sprzedaży rzeczy zastawionej. Do czasu oddania właścicielowi rzeczy władał nią tylko dzierżyciel, a pretor chronił go interdyktem. Oddanie przedmiotu w zastaw ręczny powodowało zawiązanie się węzła obligacyjnego z mocy kontraktu realnego. Z tego tytułu zastawnik był zobowiązany do zwrotu przedmiotu zastawu po zaspokojeniu jego wierzytelności zabezpieczonej zastawem.

12)    STYPULACJA

To ustne przyrzeczenie spełnienia świadczenia, złożone w formie bezpośredniej wymiany pytania i odpowiedzi pomiędzy wierzycielem a dłużnikiem. W akcie uczestniczyli: stipulator (przyjmujący przyrzeczenie), promissor (składający przyrzeczenieX mogła być też 3 osoba adistpulator (wierzyciel uboczny), solutionis causa adiectus (otrzymywał w akcie sty. Uprawnienie do przyjęcia świadczenia od dłużnika) i adpromisor (poręczyciel dłużnika). Stypulacja rodziła zobowiązanie ścisłego prawa oparte na ius civile. Dawała duże możliwości kształtowania przez strony stosunku wg ich życzenia. Mogła mieć 2 formy: potwierdzonej pisemnie i ustną (wymiana pytania i odpowiedzi). Ze stypulacji rodziło się zobowiązanie lstronnie zobowiązujące, dlatego też powództwa przysługiwały tylko wierzycielowi. Zależały one od treści stypulacji: actio certae creditae penuiiae (pieniądze), actio certae rei (rzeczy). Powództwa oceniane były ze ścisłego prawa a więc dłużnik zobowiązany był tylko do treści przyrzeczna.

13)    Kontrakty nienazwane

Kontrakt nienazwany dochodził d skutku w wyniku porozumienia między stronami, którego przedmiotem było przeważnie świadczenie dwustronne, prey czym jedna ze stron świadczenie swoje już spełniła, oczekując wzajemnego świadczenia od strony drugiej. 4 typowe schematy swiad:

—    do ut des - przenoszę własność rzeczy w zamian za przyrzeczenie przeniesienia własności innej r

—    do ut facias - przenoszę własność rzeczy w zamian za przyrzeczenie uczynienia czegoś

—    facio ut des - czynię coś w zamian za przyrzeczenie przeniesienia własności

—    facio ut facias - czynię coś w zamian za przyrzeczenie uczynienia czegoś dla mnie

Elementami tego kontraktu jest: porozumienie (dot obustronnego świadczenia) i wykonanie tego świadczenia przez jedną ze stron Ten kto spełnił świadczenie miał prawo do skargi o zwrot świadczenia, prawo pretorskie przyznało możliwość domagania się wyrównania szkody, a później przyznano powództwo actio preascriptio verbis, które miało cel wymuszenie spełnienia świadczenia