100617

niepodległości prasa pełni rolę czynnika integrującego po rozbiorach ziemie polskie; 1918 powstała Pol. Agencja Telegraficzna (PAT); organami popierającymi Piłsudskiego (potem sanację) były: "Gazeta Polska", "Polska Zbrojna", "Kurier Poranny"; poglądy Nar. Demokracji reprezentowały "Gazeta Warszawska", "Kurier Poznański" i "Kurier Codzienny" ruch ludowy - "Zielony Sztandar" i "Piast", chrześc. demokrację - "Polonia", krakowski "Czas", wileńskie "Słowo" i "Dziennik Poznański"; organem PPS był "Robotnik" oraz "Naprzód" w Krakowie i "Gazeta Robotnicza" w Katowicach, a KPP - "Czerwony Sztandar"; do środowisk inteligencji były adresowane "Wiadomości Literackie" (red. M.Grydzewski), prawicowy tygodnik "Prosto z Mostu", satyryczne "Szpilki"; rekordowe nakłady osiągała prasa katolicka, zwł. "Rycerz Niepokalanej" (zał. 1922 przez M. Kolbe), "Mały Dziennik" i "Przewodnik Katolicki". Zjawiskiem nowym były potężne koncerny prasowe, specjalizujące się gł. w wydawaniu czasopism popularnych; najw. był zespół pism "Ilustrowanego Kuriera Codziennego" wydawanego w Krakowie przez M. Dąbrowskiego, do którego - obok "JKC" -należały m.in. "Światowid", "AS", "Na Szerokim Świecie", "Tempo Dnia", "Wróble na dachu", "Tajny Detektyw"; drugim koncernem był w-wski Dom Prasy, wydawca "Expressu Porannego", "Przeglądu Sportowego", "Kina", "Cyrulika Warszawskiego", popołudniówki "Dobry Wieczór"; potężnym wydawcą prasy sensacyjnej była łódzka sp-ka wydająca "Republikę", "Express Ilustrowany", "Karuzelę", "Tarzana", "Wędrowca", "Buffalo Bila" oraz zeszyty "Co tydzień powieść"; z innych tytułów wydawanych w okresie międzywojennym zaczęły się ukazywać pisma Związku Nauczycielstwa Pol. ("Płomyk" i "Płomyczek"); łącznie w 1937 ukazywało się w Polsce 2692 tytuły, przy czym tylko kilkanaście z nich przekraczało nakłady rzędu 200 tys. egz. Do najwybitniejszych dziennikarzy i wydawców tego okresu należeli: A. Bocheński, wspomniani M. Grydzewski i M. Dąbrowski, S. Cat-Mackiewicz, W. Korfanty, A. Nowaczyński, S. Piasecki, I.

Matuszewski, B. Singer (ps. Regnis, brat pisarza), K. Pruszyński, A. Janta-Połczyński, Z. Nowakowski, S. Stroński, M. Niedziałkowski, W. Kulerski, S. Jaszuński, J. Brun, K. Wrzos, nie mówiąc o licznych związanych z prasą literatach i krytykach m.in. T. Boy-Żeleński, K. Irzykowski, A. Słonimski, J. Tuwim, M. Dąbrowska. Specyficznym okresem w dziejach prasy poi. był czas okupacji hitlerowskiej; Niemcy zlikwidowali wszystkie dawne gazety, wydając w ich miejsce pisma w j. poi. zwane pospolicie "gadzinówkami" (m.in. "Krakauer Zeitung", "Warschauer Zeitung", "Goniec Krakowski", "Nowy Kurier Warszawski", "Ster"); z kolei na ziemiach okupowanych przez ZSRR ukazywały się we Lwowie "Czerwony Sztandar", w Tarnopolu "Prawda Bolszewicka", w Wilnie "Gazeta Codzienna" i "Gazeta Ludowa"; równolegle nastąpił rozwój prasy konspiracyjnej, wydawanej zwł. przez ZWZ-AK -jej nakłady sięgały kilkunastu tys. egz.; najw. znaczenie miał "Biuletyn Informacyjny" red. przez A. Kamińskiego, z nakładem sięgającym 50 tys. egz.; nadto spore znaczenie miały "Wiadomości Polskie", "Żołnierz Polski", "Wolna Polska", "Polska Walcząca"; 1941-44 ukazywał się dwutygodnik "Rzeczpospolita Polska" - naczelne pismo Delegatury Rządu na Kraj; kilka tytułów wydawały harcerskie Szare Szeregi (m.in. "Źródło", "Dęby", "Drogowskaz", "Dziś i Jutro"); oryginalnym posunięciem było wydawanie ok. 15 tytułów prasy dywersyjnej w j. niem. (np."DerSoldat", "Der Hammer"); w samej tylko Warszawie działało ok. 150 nielegalnych drukarń; łącznie wydano ok. 1500 tytułów pism konspiracyjnych (ok. 50 w 1939, ok. 600 tytułów w 1944). Po 1945 roku prasę prywatną zlikwidowano, uruchomiono cenzurę prewencyjną (Biuro Kontroli Prasy, 1946 przekształcone w Gł. Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk), powołano Inst. Wydawniczy Sp-nia Wydawniczo-Oświatowa "Czytelnik", do którego należała większość tytułów, m.in. ogólnokrajowe dzienniki "Rzeczpospolita" i "Życie Warszawy", regionalne