Religijność paleoantropów ( 200- 30 tys. lat p.n.e.)
Z racji „nieprzejrzystości dokumentów historycznych" nie możemy stwierdzić z pewnością, iż paleoantropy posiadały jakieś wierzenia. Teoria tuereligijności paleoantropów została narzucona w czasach ewolucjonizmu. wkrótce po odkryciu podobieństwa do naczelnych. Podobieństwa anatomiczne owszem ismieją jednakże twory paleoantropów wykazują aktywność inteligencji definiowalnej jedynie jako ludzka.
0 tym. iż człowiek wczesnego i średniego paleolitu miał jakąś religię możemy domiuemywać na podstawie dosyć licznych, jednak mało przejrzystych dokumentów tj.: szczątki hidzief gł. czaszki), kamienne narzędzia, barwniki! ochra, hematyt), różnorodne przedmioty znalezione w grobach. Neandertalczyk, człowiek środkowego paleolitu wytwarzał już kościane i kamienne figurki. Dopiero na późny paleolit datuje się malowidła skalne, rysunki, barwione płaskorzeźby. Większość jednak znalezisk sprzed okresu oryniackiego! 30 tys. lat p.n.e.) ujawnia jedynie wartość użytkową.
Zwolennicy metody archeologicznej! »a czele z Andre Leroi- Gourhanem) twierdzą że z okresu paleolitu przetrwało zbyt mało. by móc stwierdzić istiuenie lub brak wierzeń religijnych Z kolei zwolennicy metody „etnologicznej"! w tym nasz dr Szyjewski), „grzesząc często nadinterpretacją skąpych źródeł", wskazują w zasadzie na dwie główne przesłanki zdające się potwierdzać religijność paleoantropów:
- Kub niedźwiedzia. Pierwsze przesłanki jego istnienia pojawiły się wraz z odkryciem Emila Bachlera w alpejskich jaskiniach Drachenloch i Wildenmannlisloch jaskiń z wydzielonymi grotami, prawie w całości wypełnionymi czaszkami i kośćmi niedźwiedzi! 75 tys. lat p.n.e.)
Znaleziska te interpremje się jako pozostałość ceremonii ofiarnych. Zwolennicy metody archeologicznej uważają je z kolei za przypadkowo ułożone kości naturalnie zmarłych zwierząt.
- Intencjonalny charakter pochówków. Np. kobieta z Tabun ( 110 tys. lat p.n.e.)- zmarłą ułożono na plecach, ze zgiętymi kolanami, głowa ku zachodowi i twarzą ku wyjściu z jaskini.
Najbardziej znane spośród pochówków neandertalskich są tzw. „pochówki mustierskie", np. stanowisko w Le Moustier. La Ferrasie. Obok szczątków odnaleziono tam dary grobowe i używane kamienie, zaś ciała posypane były czerwona ochrą
W Iraku z kolei znaleziono grobowiec sprzed 60 tys. lat p.n.e. Był on przykryty kamienna płytą Ciało neandertalczyka ułożono na dywanie z iglaków i ziół. Przy grobie położono również wiązankę kwiatów
1 jeszcze jeden przykład. Teszik- Tasz w Uzbekistanie- grób ośmiolatka. ciało złożone na prawym boku. szkielet otoczony wbitymi w ziemie rogami pięciu koziorożców. Rogi tworzyły rodzaj bariery osłaniającej głowę dtłopca.