103105

Przyroda i sfera ludzkiego ducha sanowią obszar, gdzie przejawia się wieczysta idea. Można więc przeprowadzić rozróżnienie między samą ideą a sferą jej urzeczywistniania. Życie Absolutu obejmuje więc trzy główne fazy: logicznej idei. przyrody i ducha. System filozofii rozpada się na trzy części: logikę, filozofię przyrody i filozofię ducha. Logika bada Absolut „w sobie", filozofia przyrody bada go „dla siebie", a filozofia ducha - .w sobie i dla siebie".

Filozofia musi ukazywać życie Absolutu w formie pojęciowej, odzwierciedlając jego konieczność i pozostając systemem zamkniętym. Aby osiągnąć ten cel, nie może opierać się na rozsądku, ale musi wznieść się na poziom dialektycznego myślenia, które pokonuje sztywność pojęć rozsądku i konkretne pojęcie ujmuje jako rodzące swe przeciwieństwo. A skoro dla rozsądku pewne dwa pojęcia są przeciwne, musi istnieć wyższa ich synteza, która nie unicestwia ich różności. Uchwycenie tego momentu tożsamości w zróżnicowaniu jest zadaniem rozumu. Myślenie dialektyczne ma więc podnieść rozsądek do poziomu rozumu. Łączy się to z nadaniem nowego sensu zasadzie niesprzecznośd. Heglowi chodzi zresztą bardziej o przeciwieństwa niż o sprzeczności. Jedno przeciwieństwo domaga się drugiego, co wcale nie prowadzi do negacji podstawowego prawa logiki.

fenomenologia świadomości

Ludzki umysł jest uczestnikiem samowiedzy Absolutu, ludzka wiedza o Absolucie i sama samowiedza Absolutu są dwoma aspektami tej samej rzeczywistości. Ale nie każdy szczebel świadomości jest już uczestnictwem w Boskiej samoświadomości. Uczestnictwo to możliwe jest dopiero na poziomie wiedzy absolutnej.

.Fenomenologia ducha" jest historią ludzkiej świadomości. Hegel rozpoczyna od badania naturalnej, nienaukowej świadomości, a następnie kreśli jej dialektyczny rozwój, pokazując, w jaki sposób kolejne szczeble prowadzą do wiedzy absolutnej. Pierwszym szczeblem jest .świadomość", czyli świadomość przedmiotu jako zmysłowej rzeczy, która przeciwstawia się podmiotowi. Fazę drugą stanowi samowiedza, czy też samoświadomość, na poziomie której Hegel pisze o świadomości społecznej.

Faza trzecia jest fazą rozumu, który jest dokonującą się na wyższym poziomie syntezą niższych szczebli, czyli przedmiotowości i podmiotowości.

U progu świadomości mamy do czynienia z pewnością zmysłową która żywi sobie roszczenia do bycia poznaniem par exce//ence. Roszczenia te są urojone, więc świadomość, by stać się prawdziwą wiedzą, musi przejść na szczebel postrzeżenia, którego przedmiotem jest rzecz pojęta jako centrum różnych własności. Jego analiza pokazuje, że dopóki pozostajemy na poziomie jedynie zmysłów, niemożliwe jest pogodzenie jedności i wielości, które są postulowane przez obecny obraz podmiotu. Dochodzi więc umysł do poziomu poznania naukowego, które dla wyjaśnienia zjawisk zmysłowych przywołuje byty ponadzjawiskowe. W końcu jednak spostrzega, że dziedzina ponadzjawiskowa jest wytworem samego rozsądku. Świadomość powraca więc do siebie jako rzeczywistości i staje się samoświadomością

Hegel rozpoczyna od samoświadomości w formie pożądania. Jaźń ciągle zajmuje się zewnętrznym przedmiotem, starając się .pochłonąć" go. Pożądanie załamuje się dopiero w obliczu innej jaźni, kiedy jaźń musi przyjąć formę świadomości prawdziwie społecznej, co jest rozpoznaniem na poziomie samoświadomości tożsamości w zróżnicowaniu. Istnienie innej jaźni jest więc warunkiem samoświadomości. Pierwszą reakcją jaźni w obliczu Innego jest wspieranie własnej podmiotowości -jedno Ja pragnie unicestwić drugie, by potwierdzić tę podmiotowość. Powstaje stosunek pana, który narzucił swoją podmiotowość Innemu, i niewolnika, który widzi własne Ja w Innym. Zarówno pan, jak i niewolnik uciekają jednak w wewnętrzność i wysławiają ideę wewnętrznej wolności. Dochodzimy wreszcie do .świadomości nieszczęśliwej", w której podział występuje w samym Ja, które stwierdza przepaść między Ja nietrwałym a Ja idealnym.