104359

ONTOLOGIA

•    O ile można przewidywać niektóre zjawiska zachodzące w świecie przyrody, o tyle działania ludzkie w pełni przewidywalnymi nie są Indeterminiśd twierdzą, że nigdy nie będą, gdyż nie są całkowicie wyznaczone przyczynowo przez minione warunki. Determiniśd nie zgadzają się z tym poglądem i twierdzą, że to, iż nie możemy przewidzieć jakichś zdarzeń nie wynika bynajmniej z ich nieprzewidywalnośd, ale z naszego braku wiedzy o nich.

•    Indeterminiśd wysuwają kontrargument związany z przewidywaniem twórczości ludzkiej. Na jakich zasadach miałaby ona się odbywać? Żeby przewidzieć sonatę Beethovena, trzeba by po prostu wcześniej ją skomponować. To samo tyczy się twórczośd naukowej.

Przypadek

•    Termin przypadek może oznaczać:

-    zbieżność zdarzeń;

-    nieznajomość przyczyn zdarzeń;

-    prawdopodobieństwo matematyczne;

-    prawdopodobieństwo statystyczne;

-    brak przyczyn;

Czy jednak ostatnie ze znaczeń jest w ogóle możliwe? Gdyby było możliwe, implikowałoby indeterminizm.

Determinizmu nie da pogodzić się z wolnością

•    Zarysowana zostaje dyskusja pomiędzy deterministą a indeterministą, który twierdzi, że przyczyny mogą ludzi do różnych rzeczy skłaniać, ale nie mogą ich do niczego zmusić.

•    Indeterministą stawia zarzuć skoro pragnienia determinują ludzkie wybory, a wyboiy determinują działania, a jednocześnie pragnienia same także są zdeterminowane i niezależne od podmiotu, to gdzie jest miejsce na wolną wolę w wyborach i działaniach? Deterministą odpowiada, że każdy przedmiot determinowany jest nie przez jedną, lecz przez bardzo wiele przyczyn, spośród których jedną jest pragnienie podmiotu.

•    Indeterministą: również wola (pragnienie) jest zdeterminowana przez czynniki, których człowiek nie kontroluje. Zakładając, że determinizm jest prawdziwy, z danymi takimi, a nie innymi warunkami, człowiek nie może zrobić niczego innego od tego, co robi. Indeterminizm postuluje, że człowiek mógłby postąpić inaczej, niż postąpił, nawet pomimo identycznych warunków zewnętrznych. Przypadki różni od siebie wolna wola podmiotu.

•    Indeterministą proponuje .teorię działania": aby czyn byt wolny, jego przyczyną musi być wykonujący go sprawca, jednak żadne uprzednie warunki nie wystarczą sprawcy do wykonania go.