104494

naturalnych. Prawa państwa szelfowego do jego zasobów mają charakter wyłączny, co oznacza, że nawet jeśli państwo to samo ich nie eksploatuje, to i tak nikt inny nie może podejmować eksploatacji bez wyraźnej zgody tego państwa.

Wolność żeglugi polega na możliwości swobodnego przepływu przez morze pełne. Statki znajdujące się na tym obszarze podlegają tylko jurysdykcji państwa bandery, a kontrole nad nimi mogą sprawować tylko okręty wojenne i statki strażnicze tego państwa. Od tej zasady istnieją dwa wyjątki w postaci prawa powszedniej represji piractwa i prawa pościgu.

Piractwo, zwane rozbójnictwem morskim, jest uważane za zbrodnię prawa narodów. Każde państwo może więc zatrzymać statek piracki, schwytać piratów i ukarać ich według swego prawa lub wydać władzy ojczystej.

Praw o pościgu jest to prawo państwa nadbrzeżnego do ścigania statku poza granicami jego morza terytorialnego lub strefy przybrzeżnej, schwytania go na morzu pełnym, sprowadzenia do portu i ukarania. Prawo pościgu może być wykonywane wówczas, gdy obcy statek albo znajdujące się na jego pokładzie osoby popełniły czyn niezgodny z prawem państwa nadbrzeżnego. Rozpoczęcie pościgu następuje przez sygnał optyczny lub dźwiękowy wzywający do zatrzymania. Jeśli obcy statek nie zastosuje się do tego - można go ścigać. Pościg musi również spełniać warunek ciągłości, a więc nie może być przerwany. Prawo pościgu przysługuje tylko okrętom wojennym i samolotom wojskowym.

Wolność eksploatacji bogactw morskich

Z zasady tej wynika, iż statki i obywatele każdego państwa mogą korzystać ze wszelkich bogactw morskich. Jedyne ograniczenia tej zasady wynikają obecnie ze względów natury ekologicznej. Podpisanych zostało wiele umów międzynarodowych, w których państwa zobowiązały się do racjonalnej eksploatacji bogactw morskich, ograniczenia połowów i przestrzegania okresów ochronnych.

Przestrzeń powietrzna to obszar powietrzny rozciągający się nad terytorium lądowym i morskim państwa, bądź nad morzem otwartym lub terytoriami nie podlegającymi żadnemu państwu. Przestrzeń powietrzna jest otwarta dla wspólnego użytkowania przez wszystkich. Natomiast przestrzeń powietrzna przynależna określonemu państwu, tzn. przestrzeń rozciągająca się nad terytorium państwa podlega jego całkowitej suwerenności. Oznacza to, że żadne statki powietrzne nie mają prawa naruszać jej obszaru bez zgody danego państwa. Kwestie te regulują obecnie: konwencja chicagowska z 1944 r., układ o tranzycie międzynarodowych służb powietrznych oraz o międzynarodowym transporcie lotniczym.

Przestrzeń kosmiczna, obszar podlegający regulacji prawno-międzynarodowej, w związku z pojawieniem się możliwości badań oraz wykorzystywania jej przez państwa. Pierwsze kroki w tej dziedzinie poczyniła ONZ, tworząc w 1959 Komitet ds. Pokojowego Wykorzystania Przestrzeni Kosmicznej. W 1967 podpisano układ, który postanawia, iż przestrzeń powietrzna wraz z Księżycem i innymi ciałami niebieskimi jest otwarta dla wszystkich państw i nie może podlegać zawłaszczeniu. Można ją wykorzystywać tylko w celach pokojowych. Od tego czasu jest tworzone prawo kosmiczne stanowiące np. o zasadach ratowania kosmonautów (1968), odpowiedzialności za szkody kosmiczne (1972), wykorzystywaniu satelitów. Wciąż nie ma jednak jasności co do granicy, na której kończy się suwerenność państwa, a zaczyna przestrzeń kosmiczna. Przestrzeń kosmiczna, która jest wolna, częściowo zdemilitaiyzowana i zneutralizowana rozciąga się od wysokości 90-100 km od powierzchni ziemi.