104846

Typologie konfliktów.

W literaturze przedmiotu występuje bardzo wiele różnych typologii konfliktów, konstruowanych głównie ze względu na główne cele badawcze. Dla naszych celów przytoczymy tylko niektóre z nich, te, które wydają się być najbardziej istotne ze względów poznawczych. Generalnie przy konstrukcji typologii konfliktów autorzy stosują bądź kryteria podmiotowe, w których uwzględnia się podmioty między którymi istnieje konflikt, bądź kryteria przedmiotowe, w których uwzględnia się treść lub formę konfliktu. Przy kładem typologii w której stosuje się kryteria podmiotowe jest podział konfliktów na: interpersonalne i grupowe /P. Sorokin/, czy też na konflikty zachodzące w małych grupach /interpersonalne , między małymi grupami /mikrokonflikty/ i konflikty między dużymi grupami /mikrokonflikty - A. Oberschall/ 145 przy zastosowaniu kiyterium przedmiotowego z akcentem na treść konfliktów mówi się np. o konfliktach: ekonomicznych, ideologicznych, kulturalnych, politycznych, religijnych itp. czy też uwzględniając inną typologię /J. Bernard/ o konfliktach: socjologicznych, psychologicznych i semantycznych czy też o konfliktach: ekspresyjnych, organizacyjno- adaptacyjnych i konfliktach interesów. Pozostając nadal przy kryterium przedmiotowym przy uwzględnieniu formy konfliktów mówi się o konfliktach: racjonalnych i irracjonalnych, antagonistycznych i nieantagonistycznych, jawnych i ukrytych, zorganizowanych i niezorganizowanych, konstruktywnych i de konstruktywnych.

Istotnym wydaje się wyróżnienie trzech podstawowych typów konfliktów społecznych: konfliktów interesów, konfliktów adaptacyjnych i konfliktów postaw. Za H. Biały szewskim stwierdzić możemy , iż "Konflikty interesów to konflikty powstałe na tle konkurencji o dobra społeczne: materialne /środki do życia/ i pozamaterialne /władza, prestiż społeczny, wartości kulturowe i ideologiczne/ . Konflikty adaptacyjne to konflikty powstałe na tle przystosowywania się ludzi do siebie w procesie działania, dotyczą one trzech sfen sfery motywacyjnej /niechęć do zaakceptowania celów i wartości innej osoby lub grupy /, sfery organizacyjnej /złe warunki współpracy / i sfery informacyjnej /niedostateczna lub błędna informacja/ . Konflikty postaw to przede wszystkim konflikty powstałe na tle rozbieżności w moralnych ocenach zjawisk i zachowań. Wszystkie te konflikty mogą występować na płaszczyźnie interpersonalnej, bądź też na płaszczyźnie grupowej".

Powyższe typologie konfliktów, mimo swej różnorodności zawierały jedna cechę wspólną; były to typologie jednowymiarowe, uwzględniały zawsze jedno kryterium różnicujące. W literaturze przedmiotu występuje jednak również wiele typologii złożonych, służących nie tylko do celów analityczno-opisowych ale również analityczno-teoretycznych. w typologiach tych uwzględnia się bowiem również korelacje między różnymi cechami konfliktów, a niekiedy podejmuje również pióby hierarchizacji konfliktów według takich kiyteriów jak ich złożoność lub ważność. Przykładem takiej typologii jest typologia przedstawiona przez R. Dahrendorfa. Przy konstrukcji tej typologii autor z jednej strony uwzględnił zarówno kryteria podmiotowe (wyróżnił takie podmioty konfliktogenne jak:    role, grupy społeczne,

ugrupowania, społeczeństwa i bloki państw) z drugiej zaś stosunki zależności między tymi podmiotami: stosunki równości, nadrzędności, podrzędności części i całości, w polskiej literaturze socjologicznej próbę stworzenia złożonej, wielokryterialnej typologii konfliktów społecznych podjął J. SztumSki 148, który wyróżnia konflikty ze względu na podmiot i przedmiot, sposób przejawiania się, czas trwania, charakter sprzeczności tkwiących u podstaw danego konflikt przyczyny konflikt.