105276

28. Kwestie rozbrojenia i ograniczeń zbrojeń

Rozbrojenie - zmniejszenie potencjału wojskowego, aż do całkowitej jego likwidacji. Ostatecznym celem jest rozbrojenie powszechne i ostateczne. Od tego należy odróżnić ograniczenie zbrojeń które nie ma na celu rozbrojenie ale tylko zahamowanie zbrojeń.

Dwa problemy rozbrojenia:

jak dokonać stopniowego rozbrojenia, aby żadna ze stron nie uzyskała przewagi,

- jak zorganizować kontrolę rozbrojenia aby nie naruszała ona suwerenności państw. Rokowania rozbrojeniowe po II wojnie światowej miały charakter wielostronny i dwustronny

a.    Na XIV sesji Zgromadzenia Ogólnego ZSRR wystąpił z projektem całkowitego i powszechnego rozbrojenia, oraz stworzenia systemu kontroli międzynarodowej. Nie przyniosło to rezultatu.

b.    Układ Moskiewski o zakazie doświadczeń z bronią jądrową - atmosfera, przestrzeń kosmiczna, pod wodą podpisany 5 sierpnia 1963 r. Nie jest to umowa międzynarodowa, dopuszczał możliwość doświadczeń podziemnych. Jego plus to ograniczenie doświadczeń z bronią jądrową, a minus nie przystąpiły do niego Chiny i Francja.

c.    Strefy bezatomowe. Propozycją utworzenia takiej strefy był Plan Rapackiego. Wysunięty po raz pierwszy przez ministra spraw zagranicznych 2 października 1957 r. propozycja stref miała objąć: Polskę, Czechosłowacje, NRD i RFN. Zakaz obejmował posiadania przez te państwa, produkowania, składowania na ich obszarze, jak również przez państwa trzecie. Plan Gomułki wysunięty 28 grudnia 1963 r. to węższa propozycja mająca na celu zamrożenie zbrojeń nuklearnych. Przewidywał on zamrożenie zbrojeń na terenie Polski, Czechosłowacji, NRD i RFN. Na wzór polskich pomysłów Zgromadzenie Ogólne 24 listopada 1961 r. uznało Afrykę jako strefę bezatomową, potem nastąpiła denukleryzacja Ameryki Łacińskiej 14 luty 1967.

d.    Układy o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej - podpisany 1 czerwca 1968 r. (wszedł w życie w 1970) przez ZSRR, USA i GB był ważnym etapem na drodze do zahamowania wyścigu zbrojeń. Państwa dysponujące bronią atomową zobowiązały się do nieprzekazywania jej komukolwiek bezpośrednio lub pośrednio, kontroli nad tą bronią, oraz zakazu pomocy przy produkcji lub uzyskaniu takiej broni. Natomiast państwa nie posiadające takiej broni zgodziły się na jej nieprzyjmowanie. Poza tym układem jest Francja i Chiny.

e.    Traktat o zakazie umieszczania broni jądrowej i innych broni masowej zagłady na dnie mórz i oceanów oraz w ich podziemiu - podpisany 11 lutego 1971 r. pełny zakaz umieszczania broni jądrowej i innych broni masowej zagłady obowiązuje poza 12 milową strefą przybrzeżną.

f.    Konwencja o zakazie broni biologicznej - 10 kwietnia 1972 r.o zakazie prowadzenia badań, produkcji, gromadzenia, nabywania i przechowywania broni biologicznej, toksyn oraz ich zniszczenia. Konwencja przewiduje zniszczenie zapasów broni biologicznej.

g.    Ograniczenie zbrojeń w przestrzeni kosmicznej - w przestrzeni kosmicznej i na ciałach niebieskich nie wolno umieszczać broni jądrowej i broni masowej zagłady. Natomiast nie ma zakazu wykorzystywania przestrzeni kosmicznej (poza ciałami niebieskimi) dla celów wojskowych nie związanych z umieszczaniem tam takiej broni.

h.    Rokowania i układy radziecko-amerykańskie - w wyniku długotrwałych rokowań SALT podpisano 26 maja 1972 r. dwa porozumienia:

układ o ograniczaniu systemów obrony przeciwrakietowej,

tymczasowe porozumienie o niektórych środkach w zakresie ograniczenia strategicznych zbrojeń ofensywnych.

Obie strony nie mogły posiadać więcej niż 200 wyrzutni i pocisków przechwytujących rakiety nieprzyjacielskie, układ reguluje liczbę i rozmieszczenie stacji radiolokacyjnych, możliwość dokonywania prób z bronią przeciwrakietową oraz jej udoskonalenia. Porozumienie tymczasowe przewidywało zamrożenie na okres 5 lat stanu ilościowego strategicznych zbrojeń ofensywnych obu stron w zakresie międzykontynentalnych rakiet